Global dalgalar artık Borsa'ya hızlı yansıyor

Hayri ÇETİNKAYA

Global olmak, küreselleşmek denildiğinde genelde olumlu gelişmeler, artılar, bu gelişmenin sağladığı faydalar akla gelir. Fakat geçen hafta dünya borsalarında, globalleşmeden kaynaklanan bir bedel ödendi.

Dünya borsalarında geçen hafta başından itibaren zincirleme bir çöküş yaşandı. Bu çöküş, bugüne kadar yaşanılanın aksine, bu kez Batı'dan, New York Borsası'ndan başladı.

ABD'de, Başkan Clinton'ın koltuğunu sarsan seks skandalının yanısıra, şirket kârlarındaki düşüşler, New York Borsası'nda tarihinin üçüncü en büyük çöküşünün yaşanmasına yolaçtı. Oransal olarak yüzde 3.4 gibi düşük sayılabilecek bu çöküş, kısa sürede bütün dünya borsalarını sardı.

Dow Jones Endeksi'nin 300 puan birden gerilemesi, Tokyo Borsası'nda, 200 puandan fazla, Avrupa borsalarında de 50 ile 150 puan arasında düşüşlere yolaçtı. İMKB Endeksinde de, 150 puanlık düşüş yaşandı.

Bir bakıma, Wall Street'deki nezle, başta Japonya olmak üzere Asya ve Avrupa borsalarında gribe dönüşmüştü. Artık dünya borsalarındaki gelişmelerden anında etkilenen İMKB, geçen haftayı 380 puanlık kayıpla, 4 bin puanın altında kapattı. İMKB'nin geçen haftaki ortalama kaybı yüzde 8.8 düzeyinde oldu.

Aslında ABD'nin 500 büyük devinin çoğu Türkiye dahil, dünya ülkelerinde faaliyet gösterdiği dikkate alındığında, bu global çöküşü kavramak daha kolay olur. ABD'nin 500 büyük şirketinin yaklaşık 200'ü, Türkiye'de doğrudan veya dolaylı olarak faaliyette olması, global gelişmenin açık göstergesi.

Fakat geçen hafta İMKB'deki yüzde 9'luk düşüş, tamamen globelleşmeye bağlanamaz. Enflasyon, faizlerin tırmanışı ve spekülatör satışları, borsadaki düşüşün lokal gerekçeleri.. Geçen hafta gecelik faizler stopajlı yüzde 99'a kadar yükseldi. Bono oranları da yine yüzde 96'ya fırladı.

STOPAJ SANCISI

Geçen hafta piyasaların işleyişini bozan en önemli gelişme, bankalararası işlemlere getirilen stopaj uygulamasıydı. Stopaj kararı, bono oranlarının yanısıra, mevduat faizlerinde de tekrar yükseliş sinyalleri vermeye başladı. Interbank 10-15 gün önce düşürdüğü mevduat faizini hafta sonunda 3-5 puan birden yükseltti. Bu hafta, gelişmelere göre diğer bankalar da mevduat faizlerinde yeni düzenlemelere gidebilir.

Yeni vergi yasanının yayım tarihinden itibaren, repo işlemlerinin yüzde 6, bankalararası TL. ve döviz işlemlerinin yüzde 12 oranında tabi tutulması kararının bu hafta içinde netlik kazanması bekleniyor.

Stopajın interbankta döviz ve TL. işlemlerinde de repodaki gibi yüzde 6'ya düşürüleceği konuşuluyor. Fakat bankalar yüzde 6'lık stopaj oranını da yüksek buluyor.

Artık yerel olumsuzluklara, global gelişmeler eklendiğinde, piyasalarda dengeler çok kısa sürede alt üst olabiliyor.

İMKB'de geçen haftaki düşüşün çok daha uzun süreli ve büyük hacimlisi, Asya krizinde ve sonrasında yaşandı. Ayrıca Rusya'daki mali depremin yarattığı olumsuzluk henüz aşılmış değil.

Yabancılar, Rusya'daki mali kriz nedeniyle Moskova Borsası ile aynı kefeye koyduğu İMKB'de alıma geçmek bir tarafa, satışlarını sürdürüyor. Şirketlerin altı aylık kârları ile ilgili beklentiler de bitiyor. Borsada kısa vadede tepki çıkışının yanısıra, daha çok hisse bazında işlemler öne çıkabilir. Faizlerin seyrinde ise interbank işlemlerine ilişkin alınacak stopaj kararı belirleyici olacak.

---