Sonsuz savaş biterken (!) Afganistan...

ABD Başkanı Joe Biden’ın açıklamalarının ardından sonsuz savaş ABD için bitse de, Afganistan için, bölge için, küresel aktörler için ve Türkiye için ne olacak? Kuşkusuz yeni dönem birçok riski ve fırsatı barındırıyor.

HAVAALANININ ÖNEMİ

ABD ve NATO müttefiklerinin askerleri yaklaşık 20 yıldır Afganistan topraklarında. Onlardan önce ise Rusya vardı o topraklarda. Zorlu topraklar... Amerika’nın müttefikleri, Usame Bin Ladin’i, en başlarda, Ruslara karşı desteklemişlerdi. Sonra ise malum en büyük düşman ilan etmişlerdi. Düşmanlık, El Kaide ve Bin Ladin’in 11 Eylül 2001’de New York’taki Dünya Ticaret Merkezi binaları ve Washington’daki Pentagon’a uçaklarla düzenlediği saldırılarla farklı bir boyuta geçmişti. ABD; Bin Ladin’in koruma altında olduğu gerekçesiyle, Afganistan’a önce hava, sonra kara operasyonu başlatmıştı. Gazeteci Robert Fisk ‘Büyük Medeniyet Savaşı - Ortadoğu’nun Fethi’ kitabında, Afganistan işgalleri ile ilgili şu çarpıcı bilgiyi paylaşır: “Savaş Ruslara 35 milyar dolar civarında bir paraya mal oldu. Amerikalılar ise 10 milyar dolar harcadıklarını iddia edeceklerdi. Suudi Arabistan ise Afgan muhalif partileri ve onların Arap destekçileri için sadece iki yılda 525 milyon dolar harcadığını, 1986’da bizzat açıklayacaktı. Pakistanlı kaynaklar sonradan savaş boyunca Afganistan’da her zaman üç ila dört bin Arap savaşçının bulunduğunu, toplam 25 bin Arabın savaşa katıldığını söyleyecekti.” Dikkatinizi çekerim, burada son 20 yılın bilançosu ya da maliyeti yok. 20 yıl hem NATO açısından hem de tek tek ülkeler açısından ayrı ayrı açıklanacaktır. Şimdi ABD tam 20 yılın ardından zorlu topraklardan çekiliyor. Ancak Taliban hâlâ etkili olduğu için Afganistan’daki kritik noktaların, özellikle de Kabil Havalimanı’nın güvenliği hayati önem arz ediyor. Havalimanı, Afganistan’ın dış dünya ile bağı. Ülkelerin diplomatik misyonları, hava taşımacılığı, uluslararası yardım kuruluşlarının ülkeye ulaşımı açısından da önemli. 14 Haziran 2021’de NATO Zirvesi sırasında bir araya gelen ABD Başkanı Joe Biden ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın görüşmelerinin ardından, iki ismin Afganistan konusunda bir mutabakata vardığını öğrendik. Türkiye, ABD ve NATO’nun çekilmesinin ardından, Kabil’deki havalimanının güvenliğini sağlamaya devam etmeyi önermişti.

TÜRKİYE’NİN ŞARTLARI VE MUTABAKAT BELGESİ

Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, “Bizim şartlara bağlı olarak Afganistan’da kalma niyetimiz var. Şartlarımız nedir? Siyasi, mali ve lojistik destek. Bunlar yapıldığı takdirde, biz Hamid Karzai Uluslararası Havalimanı’nda kalabiliriz” açıklamasını yapmıştı. ABD ve Türkiye arasında teknik heyet görüşmeleri başladı. Türkiye’nin havaalanı işletme maliyetinin karşılanmasını da talep ettiği biliniyor. Nasıl bir uzlaşmaya varılacak, Türkiye’nin hangi talepleri karşılanacak, önümüzdeki günlerde netleşecek. Ancak şunu söyleyebiliriz: İki ülke arasında kapsamlı bir mutabakat belgesinin hazırlanması bekleniyor. Bu belgede statü, teknik, lojistik, güvenlik ve maddi tüm unsurların ayrıntılarıyla yer alacağı belirtiliyor.

Son olarak bazı tespit ve soruları da sıralayalım:

- Anlaşma olursa Afganistan’daki Türk askeri sayısının artacağı belirtiliyor. Bu durumda TBMM’den yeni bir tezkere çıkartılacak mı?

- En büyük sorun Taliban’ın Türkiye’nin önerisine karşı olması. Tüm yabancı askerlerin çekilmesini isteyen Taliban, ülkedeki kontrol ettiği alanı genişletiyor.

- Bu durumda Taliban ile Türk askeri karşı karşıya gelir mi?

- Afganistan topyekûn bir savaşa girer mi? Bu durum Türk askerini ve Türkiye’yi nasıl etkiler?