Tufan Türenç: Bez ve ağaç uçaktan uzay mekiğine

Tufan TÜRENÇ

SEATTLE

TİCARİ ve askeri havacılık ile uzay teknolojisinde dünya devi olan Boeing'in bir balık kenti olan Seattle'daki iki fabrikasının çekirdeğini oluşturan ilk binayı gezerken bu büyük kuruluşun öyküsünü merak ettim.

Bugün Amerika'nın temel taşlarından biri olan ve 84 yıl önce kurulmuş olan Boeing'in öyküsü çok ilginç.

Çok çok özetle anlatayım.

Wright kardeşler insanların yüzyıllardan beri büyük bir arzuyla denedikleri uçmayı, yaptıkları ilkel bir uçakla gerçekleştirme başarısını gösterdiler.

Bu sırada yıl 1903.

Onlardan tam 12 yıl sonra William E. Boeing adlı biri ilk kez uçağa biniyor ve uçuştan sanra kendisinin çok daha iyi bir uçak yapabileceğine karar veriyor.

Bu düşüncesini Conrad Westervelt adlı arkadaşına açıyor.

Kereste işi yapan Bay Boeing ile arkadaşı kafa kafaya verip bazı tasarımlar üzerinde çalışıyorlar.

Uzun uğraşlardan sonra 1916'da iki arkadaş, bez ve ağaçtan bir uçak yapıyorlar.

Bu tek motorlu son derece basit uçağa iki arkadaş adlarının ilk harflerini veriyorlar ve ‘‘BW’’ diyorlar.

BW saatte 75 mil yapabiliyor.

Uçağın deneme uçuşları başarılı geçiyor. BW'yi geliştirmek isteyen iki arkadaş bir aksilikle karşılaşıyorlar.

Westervelt bir başka kente atanıyor ve uçak yapımcılığını bırakmak zorunda kalıyor.

* * *

Ancak Boeing, başladığı işi bırakmak niyetinde değil. Tek başına devam kararı alıyor ve Pacific Aero Product Company adlı bir şirket kuruyor.

Daha sonra şirketine kendi adını, Boeing Airplane Company'yi veriyor.

Ürettiği ilk uçağı Amerikan donanmasına satmak istiyor, ama bunu başaramıyor.

Uçak beğenilmediği için satın alınmıyor.

Ancak Boeing yılmıyor ve uçağı Yeni Zelanda'daki bir uçuş okuluna satmayı başarıyor.

Uçak yapımını geliştiren Boeing, Amerikan ordusu tarafından kullanılan eğitim uçaklarını üretmeye başlıyor.

Daha sonra posta taşımacılığında kullanılan uçaklar üretiyor.

San Francisco-Chicago arasındaki posta taşımacılığı Boeing uçaklarıyla yapılıyor.

Hızla büyüyen şirket, kısa zaman sonra yolcu uçakları üretmeye başlıyor.

1950 sonlarında jet motorlu yolcu uçaklarının üretimiyle yolcu taşımacılığında tam anlamıyla bir patlama oluyor.

Doğal olarak Boeing de baş döndürücü bir hızla büyüyerek bugünkü durumuna geliyor.

* * *

Bugün Boeing'in ticari havacılıkta geldiği noktayı anlatabilmek için her iki saniyede bir bu kuruluş tarafından üretilen uçakların inip kalktığını söylemek sanırım yeterlidir.

Yani Boeing bez ve ahşap uçaktan uzay mekiğini üreten teknolojiye ulaşıyor.

İşte Boeing'in, bu dünya devinin ilginç öyküsü özetle böyle.

Şirket şimdi yepyeni projelerin peşinde.

Örneğin, araştırma uzmanları (onların yaptıkları işe Phantom Works-Hayalet Çalışmalar adını takmışlar) insansız saldırı uçaklarını deneme aşamasına getirmişler.

Bundan sonra gerçek prototipler artık yapılmayacak, çünkü bilgisayarlarda canlandırılan sanal prototipler dönemi gerçekleşmek üzere.

Böylece hem maliyetler düşücek, hem de tasarım süresi yarı yarıya azalacak.

Hem helikopter, hem uçak gibi kullanılabilecek bir araç geliştiriliyor.

Bugünkü dev nakliye uçaklarının iki katı yük taşıyabilecek bir nakliye uçağı yakında devreye girecek.

Daha pek çok ilginç proje var.

Bu çalışmalar tam 4 bin üst lisans eğitim sahibi insan tarafından yürütülüyor. Boeing en büyük payı buna ayırıyor.

Özetle, biz Ankara'da abuk sabuk işlerle uğraşırken teknoloji almış başını gidiyor.

Aklımızı başımıza toplamazsak giden geminin ardından bakakalırız.