Gülçin yazıyor

Gülçin TELCİ

Ersümer: Elektrikte rekabet geliyor

Türk-Amerikan İş Konseyi toplantıları nedeniyle Washinton'da bulunan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Cumhur Ersümer ile ihalesi yeni yapılan santrallar ve Türkiye'nin enerji politikasını konuştuk. Ersümer, elektriği tümüyle serbest rekabete açmakta kararlı. Ersümer, sorularımı şöyle yanıtladı:

Yapı-İşlet modeli sağlıklı yürüyor mu?

- Yap-İşlet modeli 1997 Ağustos ayında 55'nci hükümetin meclisten geçirerek uygulamaya koyduğu ilk kanun oldu. Bu kanuna istinaden hızlı bir şekilde başvurular değerlendirildi. Adapazarı, Gebze, Ankara, Aliağa ve İskenderun'da toplam 5 bin 200 megavat gücündeki 5 adet. 4'ü doğal gaz, biri ithal kömüre dayalı termik santral yapımı işi özel sektöre verildi. Türkiye'nin 70 yıl boyunca yaptığı bütün santralların toplam kurulu gücü 21 bin megavat. Bizim yap-işlet modelinde şirkete verdiğimiz tek şey 20 yıl boyunca ürettikleri elektriği satın alma taahütüdür ve ihalede verilen fiyat 4 cent dolaylarında olup şu anki benzerlerinin yarısına gelmektedir. Bu yöntemle 10 santral yapacağız. Bu santrallar tamamlanınca Türkiye'nin kurulu gücünün yarısı kadar daha enerji yaratacağız. Bunun için de bütçeden tek kuruş almayacağız.

Bu santrallar için ne kadaryık yatırım söz konusu?

- Türkiye'nin enerji talebi her yıl ortalama yüzde 10 artıyor. Bu, enerjiye her yıl 3 milyar doların üzerinde yatırım yapmamız gerektiğini ortaya koyuyor. Türkiye'nin bütçe imkanlarıyla böyle bir yatırım yapmamız sözkonusu değil. O yüzden de hem özel sektörü, hem de yabancı sermayeyi çekerek, bu yatırımları gerçekleştirmeyi planladık. Yeni santral ihalelerinde firmalar ve konsorsiyumlar, ‘‘en fazla üretim’’, ‘‘en ucuz üretim’’, ‘‘en fazla yatırım’’ kriterleriyle yarıştılar. Bu yarışın sonunda ihaleyi kazanan firmalardan, mevcut üretiminin yüzde 30 daha ucuzuna fiyatlar almış olduk. Toplam değerler üzerinde 8 santraldan 126 milyon dolarlık bir indirim sağladık. Bu gelişmeler devam ettikçe, zaman içinde üretim ve dağıtım çoğunlukla özel sektörde olacak. Biz, elektrik için bir ‘‘Düzenleyici Kurul’’ kuracağız. Üretileni havuzda toplayacağız. Bu havuzdan dağıtacağız. Bir süre sonda elektrikte özel sektörün yarıştığı serbest rekabet ortamı ortaya çıkacak. Dağıtım da yine rekabete dayalı olacak.

Uluslararası Tahkim konusunda son gelişmeler neler?

- Enerji yatırımlarındaki uzun zamana yayılan Danıştay incelemesi ve bir türlü üzerinde mutakabata varılamayan Uluslararası Tahkim konusunda yaptığımız bir uygulama gerek Danıştay, gerekse finans çevrelerince ve yatırımcılar tarafından kabul gördü.

Türk-Amerikan İş Konseyi'ne büyük ilgi

Türk-Amerikan İş Konseyi'nin toplantıları nedeniyle Washington'dayım. Washington Büyükelçimiz Nüzhet Kandemir, bu toplantılar nedeniyle bir resepsiyon verdi. Resepsiyon yoğun ilgi yüzünden çok kalabalıktı. Kandemir, resepsiyonda yakın dostlarına veda davetiyesini yakında göndereceğini fısıldadı.

O kalabalıkta gözüm Hava Kuvvetleri eski Komutanı Halis Burhan Paşaya takıldı. Halinden memnun, çevresindeki savunma sanayiinin Amerikalı ve Türk temsilcileriyle sohbet ediyordu.

Genelkurmay Genelsekreteri Erol Özkasnak Paşaya da ilgi büyüktü. Sivil elbiseleri içinde paşayı tanımakta zorluk çektim. Konsey toplantısında savunma kadar, hatta daha fazla ilgili enerjiye idi. Enerji Bakanı Cumhur Ersümer'in konuşmasını dinleyenlerin çoğu yabancıydı.

Hattatlar'ın 1.3 trilyon liralık teşvik hikayesi

Hattatlar'ın Gaziosmanpaşa'daki otel inşaatı, yıllardır tamamlanamadı. Bu inşaat Mimarlar Odası'nın ‘kentin silüetini bozuyor’ şeklindeki bütün muhalefetine rağmen, belediyenin verdiği izinle yükseldi.

Hattatlar, bu inşaatın kentin silüetini bozmak bir yana, Ankara'ya yeni bir çehre kazandırdığını savunmuşlardı.

Ahmet Hattat'ın büyük ortağı olduğu Aymet Singapore Land Turizm A.Ş'ye , Türkiye Kalkınma Bankası'ndan 1 trilyon 303 milyar lira teşvik fonu kaynaklı kredi tahsis edildi.

Kredi, 31 Mart 1998 tarihine kadar geri dönmesi koşuluyla verildi.

Kredi, 2 yılı ödemesiz dönem olmak üzere, toplam 5 yılda, 4 eşit taksitte ve yüzde 35 faiz oranı üzerinden kullandırılacaktı. İlk anapara ödemesi ikinci yılın sonunnda, faiz ödemeleri ise yılda bir defa yapılacak olup, kredinin faizi ödemesiz dönemde yüzde 10 olarak belirlenmişti.

Kullandırılan kredi sözleşmesinde şartlar şu başlıklarda toplanmıştı:

Kredi, Şirketin günü geçmiş vergi, SSK prim vb. kamuya olan borçlarının ödendeiğini veya taksite bağlandığını gösteren belgelerin Bankamıza tevsik edilmesini takiben kullandırılacaktır.

Krediye teminat olarak kredi tutarının yüzde 50 fazlasıyla, Bankamızca kabul edilebilir bankalardan teminat mektubu alınacaktır. Teminat mektubu, yapılan ödemeler paralel olarak parçalı alınabilecektir.

Ancak, bu şirkete verilecek krediyi görüşmek için 10 Ekim 1996 tarihinde toplanan Banka Yönetim Kurulu'nda görüşülen istihbarat raporunda şöyle deniyordu: ‘‘Aymet Singapore ile grup şirketlerinin muaccel hale gelmiş vergi, SSK prim borçları bulunduğu, anılan borçlardan dolayı şirketlerin kurucu, büyük ortak ve yöneticisi Ahmet Hattat ve grup firmaların gayrımenkulleri üzerinde müteaddit hacizler bulunduğu, bu hacizlerden dolayı vergi dairelerinin Aymet Singapore ve diğer grup şirketlerinin bankalar ve kamu kuruluşlarındaki doğmuş ve doğacak tüm hak ve alacaklarına haciz koyduğu, muaccel hale gelmiş vergi ve SSK prim borçları için Aymet Singapore ve grup şirketlerinin ilgili vergi daireleri ve SSK müdürlüklerince taksitlendirme talebinde bulunduğu tesbit edilmiş olup, sözkonusu hususlar 27 Mayıs ve 16 Ağustos tarihli istihbarat raporlarında özetlenmiştir.’’

---