Gizemli Ignatius'un hayali 2004'e kaldı

Tünel'deki İsveç Sarayı'na karanlık bir bahçeden geçilerek giriliyor.

Pencerelere dizi, dizi konan mumlar saraya esrarengiz bir hava vermiş.

Üstelik elimdeki davetiye tam bir muamma:

‘‘İmparatorluğun Meşalesi, XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun Genel Görünümü ve İgnatius Mouradgea d'Ohsson kitabının tanıtımı nedeniyle verilen resepsiyona katılımınızı rica ederiz.’’

İgnatius Mouradgea d'Ohsson kim?

Hem İsveçlilerle, hem Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkisi ne?

Bu gibi sorular kafamı kurcalarken kendimi sarayın görkemli salonlarınının birinde müthiş bir kitabı karıştırırken buluyorum.

Kitabın sayfalarından ve İsveç'in eski İstanbul Başkonsolosu Sture Theolin'in konuşmasından İgnatius'un gizemli kişiliği şekilleniyor; gölgesi İsveç Sarayı'nın loş salonlarına düşüyor.

XVIII. yüzyılda yaşamış olan İgnatius Mouradgea'yı bir anlamda gün ışığına çıkartan eski başkonsolos Sture Theolin.

İsveç Sarayı'nın tarihini araştırırken adına sıkça rastlayınca bazı araştırmacılarla temasa geçiyor.

İgnatius Mouradgea d'Ohsson'un sadece bir tercüman değil, aynı zamanda diplomat, yazar, toplum reformcusu olduğunu keşfediyor.

2001 yılında temas kurduğu araştırmacıları İstanbul'a çağırıp, Mouradgea semineri düzenliyor ve nihayet yukarıda adı geçen kitap ortaya çıkıyor.

Kitapta Sture Theolin'in makalesinin yanısıra, sanat tarihçisi Profesör Günsel Renda, Amerikalı tarihçi Carter Vaughn Findley, Osmanlı uzmanı Philip Mansel'in makaleleri var.

İşte gizemli İgnatius Mouradgea d'Ohsson'un hikayesi.

1740 yılında, Fransız bir anneyle ve İsveç Konsolosluğu'nda tercüman olarak çalışan Ermeni asıllı Ohannes Mouradgea'nın oğlu olarak İstanbul'da dünyaya gelmiş.

Babasının yolundan giderek tercüman olarak 1760'lardan itibaren İstanbul'daki İsveç elçiliğinde çalışmaya başlamış.

Mouradgea, aslında tercüman ama İslam ve Osmanlı kültür ve tarihine ilgisi dikkat çekici.

Carter Vaughin Findley'e göre, ‘‘Hem Fransız Aydınlanması'nın, hem de Osmanlı imparatorluk sentezinin kozmopolit kültürlerinde yabancılık hissetmiyordu.’’

Fransız-Ermeni asıllı bu Osmanlı vatandaşına 1780'lerde İsveç Kralı III Gustaf tarafından Baron d'Ohsson unvanı verilmiş.

Sonra onu garip bir şekilde, 1784-1791 yılları arasında Fransa'da buluyoruz.

Fransız Devrimi'ne bizzat tanık oluyor.

Devrim yılı yani 1789'da Paris'te Osmanlı İmparatorluğu'nun toplumsal tarihini en iyi tanımlayan eser olan ‘‘Osmanlı İmparatorluğu'nun Genel Görünümü’’ kitabını yayınlıyor.

Kitap I. Abdülhamid ile III Selim için çalışan en iyi ressamların yardımlarıyla resimlenmiş.

Fransız sanatçıların gravürleriyle bezenmiş. Yani benzersiz bir eser.

Peki kendisini ‘‘Osmanlı İmparatorluğu'nun Meşalesi’’ olarak gören d'Ohsson'un bu kitapla amacı neydi?

‘‘Osmanlı İmparatorluğu'nun Batı'ya açılmasını sağlamak, Avrupa'nın Doğu hakkındaki önyargılarını azaltmak.’’

Bir anlamda Avrupa ile yakınlaşmak.

Evet, İgnatius Mouradgea d'Ohsson bunu istiyordu.

İki yüzyıllık hayal 2004'e kaldı.



Rivayetlerin aksine fotoğrafçı Ara Güler ‘‘huysuz’’ değildi.

Fransa'nın Ankara elçisi Bernard Garcia, yakasına Legion d'Honneur ödülünü takarken pek uysaldı.

Madalyasıyla fotoğrafı çekilirken ise pek çekingen:

‘‘Şimdiye kadar hep ben başkasının resmini çektim, şimdi benimkisi çekiliyor. Nasıl poz vermem gerektiğini doğrusu bilemiyorum.’’

Huysuz diye adı çıkmış ama bana kalırsa Ara Güler'in kendine has lafları daha fazla akılda kalacak şeyler.

Mesela bir röportajında AB'yı soran bir gazeteciye bakın ne demiş: ‘‘Şimdi AB filan daha yumuşak bir sömürü arıyorlar, nanay. Kim bilir onun altında ne dümen vardır. Biz zaten AB'ye girdiğimizde AB bitmiş olacak anladın mı? Biz başka bir birlik kursak onlar bize girse fena mı olur?’’