Hazar'da payımız var

İlham Aliyev, Azerbaycan Petrol Şirketi SOCAR'ın Başkan Yardımcısı olarak açıklıyor. ‘‘British Petrol (BP), İran'ın hak iddia ettiği Araz-Şark-Alov petrol yataklarında keşif çalışmalarını yarım bıraktı.’’Demek BP, birkaç yıl önce büyük iştah ile üretiminden pay almak için pazarlık yaptığı, Azerbaycan ile anlaşmalar imzaladığı bu kuyularla ilgili İran iddialarını dikkate aldığını göstermek istiyor. İran'ın bölgedeki gerginliği tırmandırmasının ardında, BP'nin bu tavır değişikliğinin yattığı iddiaları var. Bu iddiaları, BP'nin son dönemde verdiği önemli bir karar da destekliyor. Amerikan petrol şirketi AMOCO'yu hazmettikten sonra daha da devleşen BP'nin Başkanı Sir John Brown, 19 Haziran'da İstanbul'da düzenlenen Enerji Konferansı'nda şirketinin İran'da yeni yatırımlar yapmak istediğini söylemişti. ‘‘ABD Kongresi'nin yaptırım yasasına rağmen, bizden başka herkes İran'da iş yapıyor’’ demiş, ‘‘Biz de, yatırım alanları arıyoruz’’ demişti. BP, İran uğruna Hazar'daki çıkarlarından vaz mı geçiyor? Eğer öyleyse, bu sadece kendisini değil, ortaklarını da ilgilendirir. * * *ARAZ-Alov-Şark yataklarında sadece BP'nin değil Türkiye'nin de payı var. Bu yüzden gerilim, Türkiye'yi hem siyasi, hem de ekonomik anlamda yakından ilgilendiriyor. İran'ın, Azeri sondaj gemilerinin çalışmasını engellemeye kalktığı alanda, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'nın da yüzde 10 hissesi var.Bu bölgede hisseler şöyle düzenlenmiş. Azerbaycan devlet petrol şirketi SOCAR yüzde 40 ile en yüksek hisseye sahip, onun arkasından British Petrol geliyor. BP yüzde 15, Exxon Mobile yüzde 15, Statoil yüzde 15, TPAO yüzde 10 ve Alberta Energy yüzde 5 hisseye sahip. Türkiye'nin, dünyanın dev petrol şirketleriyle ortak olduğu bu yatırım, TPAO'nun bölgedeki en önemli girişimlerinden. TPAO, bu sahada pay sahibi olmak için iki yıla yakın uğraş verdi. Üstelik, ondan sonra girenlerin 23 milyon dolar ödeyerek satın aldığı hisselere karşılıksız sahip oldu. .TPAO'nun Azerbaycan petrol ve gaz sanayiine yatırımının 2.2 milyar doları bulduğunu ve İran'ın sorun çıkardığı yatakların Bakü-Ceyhan projesi için gerekli olduğunu da dikkate alırsak, Türkiye'nin bölgedeki gerilimlere hassasiyetinin sadece ağabey kardeş ilişkisinden kaynaklanmadığı daha iyi anlaşılır.* * *BP önemli bir petrol şirketi ve bölgede ağırlığı var. Ama Türkiye de bölgenin çok önemli pazarlarından. Sadece petrol değil BP'nin Azerbaycan'dan elde ettiği gazın da bölgedeki tek tüketicisi Türkiye. Ve bilinen kadarıyla BP de bu pazarı önemsiyor. Birkaç yıl önce Bakü-Ceyhan projesini engellediği gerekçesiyle Türkiye pazarında, ambargoya kadar uzanan ciddi sorunlar yaşayan bu çok deneyimli şirket, hele de Türkiye ile ortak olduğu bir alanda çalışmaları engelleyerek Türkiye'yi kıramaz. Türkiye pazarını riske atamaz. İran'ın Hazar'da gerilimi tırmandırmasının ardında ne olursa olsun, bu bölge Türkiye'yi yakından ilgilendiriyor. İster nota, ister uyarıyla olsun bu ilgiyi açıkça belli etmekten daha doğal ne olabilir?