‘Türkiye Afganistan’da mutlaka olmalı, ancak...’

DÜNYA ajanslarının ilk sıralarında hep aynı başlık:

“NATO çekiliyor. Türkiye Kabil’deki Hamid Karzai Havaalanı’nı koruma görevini alacak mı?”

“Alırsa ne olur?”

Dünya merak ediyor çünkü

Taliban’la merkezi hükümet arasındaki savaş kızışıyor. Taliban ilerliyor...

Peki Türkiye oraya giderse, riskleri ve faydaları nedir?

Daha önceki yazımda Türkiye’nin orada olması gerektiğini yazmıştım.

Peki ama nasıl?

İşte bu soruyu da 2003’ten 2006’ya kadar NATO’nun Afganistan’da sivil temsilcisi olarak görev yapan Hikmet Çetin’le konuştum...

Sordum:

- Türkiye’nin NATO adına orada kalması konusunda ne düşünüyorsunuz?

Hikmet Çetin çok net bir cevap verdi:

- Türkiye Afganistan’ı yalnız bırakmamalıdır. Mutlaka orada olmalıdır... Ancak bunun önemli bir şartı var. O da Taliban’la bir görüşme olmalı ve anlaşılmalıdır...

- Ama şu ana kadar Taliban “evet” demedi...

- Demedi ama Türkiye Afganistan’da çok sevilir...Türkiye’yi NATO olarak değerlendirince tepki veriyorlar. Ancak kardeş ülke tarihimiz var. Düşünün ki 1 Mart 1921’de Türkiye’yi ilk tanıyan ülke Afganistan... İlk büyükelçimizi Atatürk oraya atamış. Medine’yi savunan Fahrettin Paşa... İlk yabancı ziyaret Afganistan kralından gelmiş...Yani çok derin bağlar var... NATO’daki tek Müslüman ülke Türkiye... Bütün bunlar önemli...Ve bu nedenle ben Türkiye’nin Afganistan’a her türlü desteği vermesi gerektiğine inanıyorum. Ama bir şekilde Taliban’ın ‘evet’ demesi sağlanmalı. Taliban’ın da “kabulü”olmalı...Tabii ABD üzerinden konuşarak gelince Taliban daha da gerildi.

- Taliban’ın kabulü olmazsa...

- Olmazsa risk olur. Risk yükselir. Tekrar söylüyorum...Türkiye ne yapıp edip Afganistan’ı yalnız bırakmamalı.

İKİ TARAFA DA RİCA ETTİM

- Peki siz görevdeyken bu çatışmayı durdurmak için bir şeyler yapmadınız mı?

- Yapmaz olur muyum? Biliyorsun, Pakistan Taliban’ı destekliyor. Ancak Hindistan da Pakistan’la savaş halinde. Bu iki ülkenin arasındaki rekabet Afganistan’ı vuruyor. Bir keresinde Pakistan ziyareti yaptım. O dönem Sayın Müşerref devlet başkanı... Kendisine “Lütfen Hindistan’la aranızdaki bu çatışmayı Afganistan’a taşımayın. Afganistan zarar görüyor” dedim. O da bana Hindistan’ı şikâyet etti. Sayın Müşerref’le bunu iki kez konuştum...

- Peki Hindistan ne diyor?

- Hindistan’ın da Kabil’de çok değerli bir büyükelçisi vardı. Ona da aynı şeyi söyledim. “Lütfen bu görüşlerimi merkezinize iletin” dedim. Sonra oradan da Pakistan şikâyeti geldi... Sonuç olarak Afganistan’da ayrıca bir Pakistan-Hindistan rekabeti var.

- Görev yaptığınız dönemde Taliban’la hiç temas yok muydu?

- Olmaz olur mu? Tabii dağdakilerle değil ama yakınlarıyla temas oluyordu. Onlarla konuşurken “Biz sizi severiz, kardeş ülkesiniz ama siz ABD ile geldiniz, NATO ile geldiniz, işgaldir bu”diyorlardı. Bu nedenle ben ne yapıp yapıp Taliban’ın evet demesi önemlidir diyorum... Bakın tekrar söylüyorum, Türkiye oraya mutlaka gitmelidir. Gitmezseniz işte böyle emirliklerin eline kalıyor.

- Diyelim ki Türkiye oraya gitti. Havalimanı koruma ve işletme dışında merkezi hükümetle Taliban arasında bir müzakere sürecini başlatmak için Türkiye etkin olabilir mi?

- Bir kere ABD’nin Şubat 2020’de yaptığı anlaşmaya göre şimdiye kadar merkezi hükümetle Taliban arasında bir anlaşma yapılması gerekiyor idi. O daha yapılmadı. O anlaşma nasıl ve ne zaman olacak belli değil. Taliban şimdi alana hâkim. Bu noktada Türkiye orada arabulucu olmasa da eminim yardımcı olabilir...

ABD VİETNAM’DA YENİLDİ, SOVYETLER AFGANİSTAN’DA

- Neden bir türlü huzur bulamıyor Afganistan?

- Afganistan bir gariban ülke... Ve başına ne geldiyse hepsi dışarıdan geldi. Önce Sovyetler geldi. 10 sene oradaydı ve hâkim olamadı. Çekildi. Sonra dünya Afganistan’ı yalnız bıraktı. Sovyetler’e karşı beslenen El Kaide gibi yapılar oraya egemen oldu. Pakistan medreselerinde cihat öğrenen Taliban direndi. Şimdi de ABD oradan çekilmek zorunda kaldı. Afganlar iyi insanlar. Onurlular... Ama bir şekilde soğuk savaşın bedelini Afganistan ödedi. Yani ABD Vietnam’da mağlup oldu. Sovyetler Afganistan’da mağlup oldu.

DÜNYA YALNIZ BIRAKTI

- Soğuk Savaş’ın bedelini Afganistan’a ödettiler derken neyi kastettiniz?

- 1989 yılında Sovyetler Birliği çekilme kararı alınca başta ABD olmak üzere Batı ülkeleri Afganistan’ı yalnız bıraktı. O zamana kadar Sovyetler’e karşı desteklenen cihat örgütleri, El Kaide falan, ABD, Pakistan ve Suudi Arabistan’ın desteğiyle oradaydılar. Sovyetler terk edince Afganistan’ı bu örgütlerle baş başa bıraktılar. Dünya adım adım El Kaide ve Taliban’ın gelişini seyretti. Ve 1994’te bütün Afganistan’a hâkim oldular. ABD, Sovyetler çekildi diye “Tamam, iş bitti” dedi. 11 Eylül’deki saldırıya kadar bu durumu seyrettiler. Şimdi yeniden 2001’e döndü durum. Yani 20 yıl aradan sonra tekrar Taliban geldi.

RUSYA VE ÇİN FAKTÖRÜ

- Peki bir de orada Çin, İran ve Rusya faktörü var. Onlar nasıl dengelenecek?

- Kabil Hükümeti ve Taliban’ın evet demesi halinde ben onların bir sorun çıkartacağını düşünmüyorum. Tabii bir noktayı da hatırlatmam gerekir. Bence Kabil Hükümeti’nde bir yanlış anlaşılma oldu. Yani biliyorsunuz Pakistan Taliban’ı destekliyor ve Kabil Hükümeti de bununla savaşıyor. Onlar Türkiye’nin Hamid Karzai Havalimanı’nı Pakistan’la birlikte koruyacağını düşünüyor. Bu da Kabil Hükümeti’nde bir soru işareti doğurmuş görünüyor. Bence bu tamamen bir yanlış anlaşılma.

BUNUN ASKERİ ÇÖZÜMÜ YOK

NATO Afganistan’dan çekilirken ve Türkiye bir görev hazırlığındayken, en kritik dönemde 38 ay orada NATO temsilcisi olarak görev yapan Hikmet Çetin’le yaptığım sohbetin özeti böyle...
Son sözü de şu:
“Orada bir askeri çözüm olamaz... Silahla çözülmesi mümkün değil. Hatta biz uluslararası bir grup olarak bu sorunun silahla değil siyasi olarak çözülmesi gerektiği konusunda bir rapor sunduk. Yine aynı şeyi söylüyorum.”
Evet dünyanın gündeminde Kabil Havaalanı ve Türkiye’nin alacağı tavır var.
Orada NATO temsilcisi olarak görev yapmış Hikmet Çetin’le yaptığımız uzun sohbetin bir bölümünü buraya aktardım.
Ve elbette şu sözünün altını çiziyorum:
“Türkiye ne yapıp edip Afganistan’ı yalnız bırakmamalıdır.”
Sağlıklı, huzur dolu bir bayram diliyorum...