Dünya kurulu düzeninin genç dinozorları, yaşlı mamutlar neslini tüketti

Yani “kurulu düzeni”, “müesses nizamı” temsil eden güçlü kişiler.

Güç simsarları, düşünceyi, kültürel tüketimi, parayı, yani sosyoloji, psikoloji ve ekonomiyi yönlendiren kişiler.

Yeni dünya düzeninin en güçlü lobileri...

*

General Motors, Exxon, Mobil, Shell, Coca-Cola...

Bir zamanlar gücü onlar temsil ederdi. Solcunun ağzındaki emperyalizmin simgeleri onlardı.

Onlar artık nesli tükenen mamutlara dönüştü.

Pazara gelen yeni ve genç dinozorlar, yaşlı ve yorgun mamutların neslini tüketti.

*

Bundan 20 yıl önce her biri garaj çocuğu olan ve kurulu düzeni yıkmaya gelen dijital isyancılar, şimdi kendileri kurulu düzen haline geldiler.

Apple, Facebook, Google...

Artık en güçlüler onlar.

*

Ama onlar da artık 40’lı yıllarını geçtiler.

Şimdi onları da gerilere iten yeniler geldi.

Snapchat, Uber, Netflix...

İşte Vanity Fair dergisinin her yıl merakla beklenen “2016 Yeni Kurulu Düzeninin 100 Temsilcisi” listesi.

- PERAKENDENİN YENİ TUNÇ KANUNLARINI YAZAN ADAM

Jeff Bezos (Amazon), yaşı 52: Amazon’u kurduğu yıllarda kitap piyasasının hâkimi Barnes and Nobles’dı, Borders’dı.

Perakende piyasasının tunç kanunlarını Walmart yazıyordu.

Sonra Jeff Bezos geldi ve kanun koyucu o oldu. Kurulu düzen listesinde ondan başka perakendeci yok artık. O şimdi drone’larla teslimat yapıp kendi tunç kanunlarını da yıkmaya uğraşıyor. Bu yıl başında bazı Amazon hisselerini satarak 14 milyar dolar nakit yarattı.

- SOSYAL PAYLAŞIMDA BİR  MİLYAR KULÜBÜNÜN İLK PATRONU

Mark Zuckerberg (Facebook), 32: Facebook dünyada 1 milyardan çok insanı birbirine bağlayan dijital mucize. Hiç durmuyor, hep koşuyor. Gelirleri artıyor, hisseleri yükseliyor. “Bir gün herkes dünyaya Facebook üzerinden açılacak” cümlesi giderek yayılıyor.

Bu yıl kurulu düzen dinozorları yarışında Google’ı, Apple’ı ve Twitter’ı geride bıraktı.

- SNAPCHAT’İN KENDİ GENÇ MÜŞTERİSİ DAHA GENÇ DÂHİSİ

Evan Spiegel (Snapchat), 26. Bu yıl Snapchat’ın büyük atılım yılı oldu. Instagram’ın rakibi ama ondan daha “in”. Gençlerin en büyük haberleşme ve ilişki platformu. Kendisine 18 milyar dolar değer biçiliyor.

- 11 YILDA DİSNEY’E 453 MİLYAR KAZANDIRAN ADAM�

Bob Iger (Disney), 65: Kurulu düzen takımının ilk 10’undaki en klasik 2 kişiden biri. Amerika’nın en muhafazakâr, en klasik şirketlerinden biri olan Disney’in başına geldi. 4 yılda Pixar, Marvel ve Lucas Film gibi 4 dijital devi 15 milyar dolara satın aldı. Marvel’la harikalar yarattı.

Bazıları “Disney’i batıracak” derken, şirkete 11 yılda 453 milyar dolarlık gelir sağladı.

- OTOMOBİLİN BENZİNLİ  MAMUTLARINI BİTİREN ADAM

Elon Musk (Tesla-Spacex), 45: Bir zamanlar otomobilciler kartaldı. Sonra genç bir atmaca geldi. Benzinli arabanın iktidarına son verdi. Tesla markasını dünyanın kafasına çaktı. Şimdi uzay alanında NASA’ya meydan okuyor.

- TELEVİZYONUN EFSANE ÜÇ DEV MAMUTUNU BİRDEN DEVİREN ADAM

Reed Hastings (Netflix), 55: NBC, ABC, CBS... Amerikan televizylon sanayisinin sarsılmaz, yıkılmaz 3 kanalıydı. Dizi filmler onların egemenlik alanıydı. Sonra bir adam geldi ve müzikte olduğu gibi görsel ürünlerde de “Streaming”i keşfetti. Hiç şüphesiz, eğlence alanında son yılların en büyük buluşuydu. Bugün eğlence imparatorluğunun en güçlüsü o.

- GÜÇLÜ TAKSİCİLER LONCASININ KOVANINA ÇOMAK SOKAN ADAM

Travis Kalanick (Uber), 40: Uber, cep telefonundan taksi çağırmak için kurulmuş bir platformdu. Bir anda parladı. Dünyanın birçok ülkesinde kurulu düzenin en güçlü kalelerinden olan taksiciler loncasını sarstı. Sonra Uber’in taksi kiralamanın çok ötesinde işler yapabileceği de anlaşıldı. Onun adını her sene biraz daha çok duyacağız.

- HERKES ÖLDÜ DERKEN KÂĞIDI DİRİLTEN ADAM

Rupert Murdoch (News Corp), 85: Önce yazılı basının gerilemesiyle sarsıldı. Sonra illegal telefon dinleme skandalı patladı. Hapis tehlikesi geçirdi. Sonra yine büyümeye başladı. Wall Street Journal gazetesine yeniden hayat verdi. Herkes artık bitti derken küllerinden yeniden doğdu. Bu yılki “Kurulu düzenin en güçlüleri” listesine sadece o değil, iki oğlu da girdi. Ayrıca taciz skandalı ile sarsılan Fox News’u yeniden rayına oturttu. Kendisi ile birlikte şirketlerinden iki oğlunu ve bir televizyon sunucusunu Amerikan müesses nizamının en güçlü 100 kişisi arasına soktu.

- ÇİN’DE UBER’İ YENEN İKİ GENÇ DİJİTAL DİNOZOR

Jean Liu (38) ve Cheng Wei (33) (Didi Chuxing): Çin’de Uber’in operasyonlarını elinden alarak hem ciddi bir rakibi elimine etti. Hem de Uber’in yenilmez olmadığını ispat etti. Apple, Çin’in yükselen gücüne 1 milyar dolarlık yatırım yaptı.

- DÜNYA YERLEŞİK DÜZENİNİN İLK 10’UNA GİREN ŞARKICI

Beyonce Knowles (Müzisyen), 35: Dünya güç simsarları listesinde geçen yıl vardı, bu yıl da var. Bu yıl “Lemonade” adlı görsel albümünü yaparak müzik piyasasına büyük bir yenilik getirdi. Geçen ilkbaharda çıkan albüm, 30 yaş altındaki herkesin konuştuğu konu oldu. 

GARAJ ÇOCUKLARI ARTIK 40’LI YAŞLARINDALAR VE KURULU DÜZEN OLDULAR

- 1980’ler ve 90’larda “20’li yaşlardaki garaj çocukları” artık orta yaşlarına geliyorlar ve kurulu düzenin parçası oluyorlar.

Kurulu düzenin ilk 10 sırasında yer alan kişilerin yaş ortalaması 49.

- Kurulu düzeni temsil eden 100 kişinin en genci 26, en yaşlısı 85 yaşında. Tabii 85 yaşında olanı, klasik medya denilen basının tartışmasız kralı Rupert Murdoch.

- Kurulu düzenin ilk 10’dan 7’si dijital şirketlerin kurucu ve yöneticisi.

APPLE VE GOOGLE KLASİKLEŞİYOR, AMAZON VE FACEBOOK YUKARIDA

- Bu yılki kurulu düzen hiyerarşisindeki dijital rekabette durum şöyle:

Apple ve Google gibi devler klasikleştiği için gerilere düşüyor.

Buna karşılık Amazon ve Facebook markanın adına durmadan yeni yaratıcı girişimler eklediği için yukarıda kalıyor.

EN BÜYÜK SIÇRAMAYI KLASİK DÜZENİ SARSANLAR YAPIYOR

- Taksicilik gibi dünyanın en güçlü lonca sistemlerinden birini sarsan Uber yükseliyor.

- Perakende gibi en güçlü dağıtım sistemini darmadağın eden Amazon hep zirvede.

- Benzinli otomotiv gibi 20’nci yüzyılın en sağlam yapılarından birini sarsan Tesla uçuyor.

- ABC, NBC ve CBS gibi 20’nci yüzyılın eğlence televizyonu alanındaki yıkılmaz gibi görünen dağıtım ve üretim sistemini sarsan Netflix üst sıralara çıkıyor.

MURDOCH’UN OĞULLARI GÜÇ SİMSARI LİSTESİNDE

YAZILI basın patronları bir zamanlar kral değil imparatordu.

“Müesses nizamı”, “kurulu düzeni” onlar temsil ediyordu.

Artık 100 kişi arasında sadece 4’ü var. Dünya güç listesine giren tek basın grubu patron Rupert Murdoch ve iki oğlu. Patronlar dışında listede bir tek gazeteci var.

Washington Post gazetesinin genel yayın yönetmeni Marty Baron...

Boston Globe gazetesinde kilise babalarının çocuk tacizlerini, şimdi geldiği Washington Post’ta da ABD başkan adayı Trump’ın kadın tacizlerini ortaya çıkaran gazeteci. O kâğıttan bir sahte kaplan değil, gerçek aslan.

LİN MANUEL DE ARTIK KURULU DÜZENİN PARÇASI

DAHA önce bu köşede hikâyesini yazdığım Hamilton müzikalini yazan, tasarlayan Lin Manuel Miranda da dünyayı etkileyen güç odakları listesinde 22’nci sıradan yerini aldı.

Sanat da artık dünyanın kurulu düzeninin en önemli parçalarından biri.