Çikolata devinin Baba Yogi’yle erişte savaşı
Raflarda aradığı şey, gıda devi Nestle’nin bir alt markası olan Maggi’nin ürettiği bir hazır erişte paketiydi. Ama nedense, gizli bir el o gün ürünü raflardan çekmişti...
1- 25 Nisan 2015...Hindistan’ın Uttar Pradesh eyaletinin Barabanki şehri...Sanjay Singh, yaygın bir süpermarket zinciri olan Easyday’den içeri girerken saat 11.38’i gösteriyordu.Singh ve yanındaki kişi doğrudan yiyecek bölümündeki raflardan hazır gıda bölümüne yöneldi. Bir süre arandı...Aradığı şeyi bulamayınca görevlilerden birine seslendi.Görevli “Stokta kalmadı” dedi...
İşte tam o an her taraf sallanmaya başladı...Raflar yerlere devriliyordu... Singh saatine baktı.11.41’i gösteriyordu.Barabanki’deki süpermarkette raflar devrilirken, oradan 584 kilometre ötedeki Nepal’in başkenti Katmandu’da saatler, 15 dakikalık fark nedeniyle tam 11.56’yı gösteriyordu.Kimine göre 7.8, kimine göre 8.1 şiddetindeki bir deprem şehri dümdüz etmişti.
Aynı deprem aynı dakikada, Barabanki’de de çok kuvvetle hissedilmişti.Hâlâ depremin etkisinde olan Singh arkadaşına, “Bu deprem, Nestle’nin şu an yaşadığı depremin yanında hiç kalır” diyordu.Raflarda aradığı şey, gıda devi Nestle’nin bir alt markası olan Maggi’nin ürettiği bir hazır erişte paketiydi.Ama nedense gizli bir el o gün ürünü raflardan çekmişti...
Bunun nedenini anlamak için bir yıl geriye dönmek gerekiyordu.
2- HER ŞEY BİR MÜFETTİŞİN ALDIĞI 3 ÖRNEKLE BAŞLADI
MART 2014... Barabanki...150 bin nüfuslu şehrin Yeni Delhi’deki Gıda Kontrol Müdürlüğü’ne bağlı yerel biriminin müdürü yanındaki 5 gıda müfettişine şu talimatı verdi:“Bugün marketlerde denetim yapacağız”. Bir bahar kutlaması olan Holi geliyordu ve o gün Hintliler hazır yiyecek ve boya katılmış çerez tüketiminde patlama yapıyordu. Emir yukarıdan, Yeni Delhi’den gelmişti.
Sanjay Singh işe, ofisinin tam karısındaki Easyday marketinden başladı.Burası Amerikan devi Wallmart’ın da ortağı olduğu bir outlet’ti.Mağazaya girer girmez, hazır gıda reyonuna gitti ve eli parlayan sarı bir pakete uzandı.Üzerinde iri harflerle “MSG katkısı yoktur” yazan paket Maggi’nin “instant noodle”ydu (hazır erişte).Hazır erişte, Hindistan’ın en gözde yiyeceklerinden biriydi.Nestle bu ürünü uzun yıllar yaptığı araştırmalardan sonra bulmuştu.İlk aşamada ürün tutmamış, ancak mühendislerden biri içine “Masala aromalı” bir sos koyunca ürün satışı patlamıştı.
Nestle bu ürünü 30 yıldan beri satıyordu ve Hindistan hazır erişte pazarının yüzde 63’ü onun elindeydi.Şirketin Hindistan’daki 1.6 milyar dolarlık cirosunun yüzde 30’u bu üründen geliyordu.Singh raftaki ürünlerden 3 adet alıp döndü.Örnek ürünler ertesi gün aynı eyaletteki Gorakhpur şehrindeki laboratuvara gönderildi.Üç hafta sonra rapor geldiğinde, herkes hayretler içindeydi. Nestle’nin ürettiği hazır eriştede MSG vardı...Monosodyum glutamat denilen maddenin kullanılması Hindistan’da yasak değildi.Ancak bu maddeyi içeren ürünlerin üzerine “12 aydan küçük çocuklar için zararlı olabileceği” uyarısı konması gerekiyordu.
Oysa Nestle ürünü üzerinde çok açık şekilde “MSG içermez” yazıyordu.Yine de bunun cezası çok küçüktü. Şirket sadece 300 bin Rupi ödeyerek (13 bin TL) kurtulabilirdi.Ancak hiç de öyle olmadı ve bu küçücük rapor, bir anda Nestle tarihinin en büyük skandalı haline dönüştü.İçine siyasetçilerin, Bolllywood artistlerinin, ünlü yoga gurularının, kısaca bütün Hindistan’ın karıştığı bir sitcom’a dönüştü.Çünkü Nestle ilk adımda çok stratejik bir karar almıştı. Ürettiği ürüne ve hijyen konusundaki titizliğine çok güvendiği için 300 bin Rupi cezayı ödemeyi reddetmiş, üstelik gıda otoritesini suçlayarak tartışmaya başlamıştı.
3- 11 AY SONRA GERİ GELEN İKİNCİ RAPORUN HİKÂYESİ
HAZİRAN 2014... Kalküta.Nestle bu kararı alınca, şehrin Gıda Kontrol Müdürlüğü de ikinci adımı attı.Yine raflardan aldığı 3 başka örneği bu defa 1000 kilometre ötedeki başka bir eyalette bulunan Kalküta şehrindeki bir laboratuvara gönderdi.Ancak bu defa işler farklı biçimde gelişmeye başladı.Her şeyden önce 2014 Haziran’ında gönderilen örneklerin raporu, aradan 11 ay geçtikten sonra 23 Nisan 2015 günü Singh’in eline geldi.
Bu arada raporun yollarda kaybolduğu, Himalayalar bölgesine gidip oradan geri geldiği anlaşıldı. Sonuç şuydu:Alınan örnekte MSG vardı. Üstelik üründe 17.2 ppm kurşun da bulunmuştu.Bu, hazır erişte paketinin üzerinde yazan miktarın 1000 katıydı.23 Nisan günü bu raporu alan Singh, 2 gün sonra yine Bir Easyday mağazasına gidecek, hikâyenin başında anlattığım depremden sallanan mağazada ürünü bulamayacaktı. Nestle, Wolkswagen’dan önce, en az onun kadar büyük bir krizle karşı karşıyaydı.
4- NESTLE CEO’SU DELHİ’YE İNDİĞİ GECE NELER OLDU
11 Mayıs 2015... New York, Manhattan...Nestle’nin Hindistan bölgesi genel müdürü Sanjay Khajuria’nın telefonu açtığında vakit gece yarısını geçmişti.Khajuria Nestle’nin de sponsorluk yaptığı “Ortak değerler” konulu bir panele katılmak üzere New York’taydı.Yeni Delhi’den arayan Nestle yöneticisi ona şu haberi veriyordu.Ülkenin tirajı yüksek Hindu dilindeki yerel bir gazetesi olayı duyurmuştu.Altın vuruş ise bir hafta sonra ülkenin milli düzeydeki en büyük gazetesi olan Times of India’dan gelecekti.Top kontrolden çıkmıştıAynı anda televizyonlar ve sosyal medya da devreye girmiş ve olay bir anda Hindistan’ın bir numaralı meselesi haline gelmişti. Ve Nestle krizin boyutunu anlamamış, ilk günden sessiz kalarak fevkalade kötü yönetmeye başlamıştı.
4 Haziran 2015 günü Nestle’nin küresel CEO’su Paul Buckle, danışmanlarının tavsiyesini dinlemeyerek, bizzat olaya el koymak üzerene Yeni Delhi’ye iniyordu.Ancak onun ulaşmasından birkaç saat sonra, Hindistan müdürü Khajuria’nın telefonu bir kere daha çaldığında asıl kötü haber gelmişti.Hindistan Merkezi Gıda Kontrol Otoritesi, Maggi hazır eriştelerinin üretimini, dağıtımını ve satışını geçici olarak durdurmuştu.Kızgın tüketiciler sokaklarda Maggi ürünlerini yakmaya başlamıştı.Bu arada olan Maggi reklamlarına çıkan Bollywood ünlülerine olmuştu.Onların posterleri de yakılıyor, tehdit ve hakaret mesajları gırla gidiyordu.İşte tam o sırada Nestle’nin hiç beklemediği bir şey daha oldu.
5- BABA YOGİ MUHTEŞEM BİR ŞOVLA SAHNEYE GİRİYOR
ÜLKENİN en renkli yogilerinden biri olan Baba Ramdev devreye girmiş ve şöyle bir açıklama yapmıştı:
“Maggi özür dilemeli. Hükümet çok sert tedbirleri almalı ve Nestle pılı pırtısını toplayıp Hindistan’ı terk etmeli. Bizim, halkı zehirleyen şirketlere ihtiyacımız yok.”
Tabii bu açıklama komplo teorisyenlerini de harekete geçirdi.
Yogi Baba Ramdev son yıllarda giderek büyüyen bir gıda ve günlük kullanım ürünleri şirketi kurmuştu.
Şirket Hindistan’ın en hızlı büyüyen kuruluşlarından biri haline gelmişti.
Ancak ürünleri arasında “hazır erişte” yoktu.
Dolayısıyla Ramdev piyasaya girip en büyük rakibini yıkmak için tarihi bir fırsat yakalamıştı.
Olayın bundan sonraki gelişmeleri farklı oldu.
Nestle Mumbai Yüksek Mahkemesi’nde Gıda Otoritesi’ne dava açtı.
Bu arada ülkedeki bazı ciddi sağlık kuruluşları Hindistan’daki laboratuvarların durumunun hazin olduğunu iddia eden açıklamalar yaptılar.
Bu arada Amerikan gıda otoritesi FDO, Nestle’nin eriştesini aklayan bir açıklama yaparak şirketin imdadına yetişti.
O.J. SIMPSON STRATEJİSİ
Ve şirketin avukatları O.J. Simpson davasında kullanılan çok etkili bir notayı yakaladılar.
Gıda otoritesi aldığı ilk örnekleri akredite olmayan laboratuvarlara göndermişti.
Bu arada Mumbai Yüksek Mahkemesi’nin akredite laboratuvarlara gönderdiği testler negatif gelmişti.
Yani ürünlerde MSG yoktu ve kurşun, izin verilen limitlerin altındaydı.
13 Ağustos 2015 günü Mumbai Yüksek Mahkemesi 145 sayfalık gerekçesi ile kararını açıkladı.
Nestle’nin hazır eriştesi aklanmıştı.
9 Kasım 2015
HINDU Işık Festivali’nin ilk günü...
Maggi hazır eriştesi büyük bir kampanya ile yine raflardadır.
Erişte tutkunları sokaklarda bayram yapmaktadır.
Nestle, tarihinin en büyük hukuk ve itibar savaşını kazanmıştır. Ancak aynı günlerde bir başka erişte markası büyük reklamlarla pazara girmektedir.
Yogi Baba Ramdev marka hazır erişte piyasaya verilmiştir.
Nestle mutludur...
Ama bu sitcom’da en mutlu olan kişi, bu tarihi fırsatı kaçırmayan Baba Ramdev’dir.
O sabah meditasyonunu yaparken, yılın müteşebbisi seçilme hakkını aldığını düşünmektedir.
--------
NOT: Hikâyenin ana gövdesini, Fortune dergisinin 1 Mayıs 2016 tarihli sayısındaki geniş yazıdan aldım. Ayrıca Guardian, Independent gazeteleri ile çeşitli internet sitelerindeki yazılarla zenginleştirdim. Kurgu her zamanki gibi bana aittir.
