Bir metre ne kadar uzunluktadır

NASA’nın Mars’a gönderdiği bir sonda robotu, beklenmedik biçimde parçalandı.
NASA’daki bilim adamları uzun süre bu olayın esrarını çözmeye çalıştılar.
Nedenini buldukları zaman şu soruyu sormaya başladılar:
“Bir metre ne uzunluktadır?”
Absürd bir soru değil mi... Neticede bir metre, bir metredir.
PARİS’TE ABSÜRD BİR SORUNUN PEŞİNDE OLACAKTIM
Son anda programım değişmeseydi, dün Paris’te olacaktım. Artık siyasetle fazla ilgilenmeyen, aklı bir değil beş-on karış havada bir gazeteci haline dönüştüğüm için, kendime ilginç meşgaleler buluyorum.
Dün Paris’te belki hiçbirimizin fark edemeyeceği, ama hepimizin hayatını görünmeden etkileyecek çok önemli bir konferans başladı.
Adı “24’üncü Ağırlık ve Ölçü Konferansı”.
55 ülkenin temsilcilerinin katılacağı konferansın en temel konuları şunlar:
“Bir metre ne uzunluktadır...”
“Bir kilo ne ağırlıktadır...”
“Bir saniye ne kadardır...”
Artık hayatının “Shuffle gazetecilik” dönemini açmış olan ben de, işte bu absürd soruların peşine düşüp Paris’e gitmeyi planlıyordum.
FRANSIZ İHTİLALİ’NDEN SONRA EN RADİKAL OLAY
Konferans, hayatımızın nirengi noktalarını oluşturan 7 ayrı ölçü biriminden dördünün tarifini yeniden yapmaya hazırlanıyor.
Bu ölçüler: Kilogram, amper, Kelvin (ısı derecesi), mol (kitle yoğunluğu)
Uluslararası Ağırlık ve Ölçü Bürosu Direktörü Terry Quinn’e göre, “Fransız İhtilali’nden bu yana en büyük değişiklik” olacak.
Le Monde gazetesinde okuduğum bir makaleye göre, bütün dünya için geçerli olacak metre ve kilo birimlerinin temeli 18’inci yüzyılda atılmış.
Şimdi size oradan bazı ilginç bilgileri aktaracağım.
VAY CANINA, BİR METRE MEĞER NEYMİŞ
METRE “Bir metre” ölçüsü ilk defa 26 Mart 1791’de Fransız Bilimler Akademisi tarafından belirlenmiş.
Ölçüsü de şu: Bir boylamın on milyonda biri...
Ancak 1983’ten beri metrenin uzunluk tarifi değişmiş. Yeni tarif şu:
“Işığın, saniyenin 299792458’de biri süresince kat ettiği mesafe...”
Bir metreye sığdırılan şu koskoca hesabı düşünebiliyor musunuz?
BİR KİLOYU BİR KİLO SANIYORSANIZ YANILIYORSUNUZ
KİLO Bir kilo; 1889 yılında İsviçre’nin Sevr şehrinde bir binaya yerleştirilen platin bir silindirin ağırlığı olarak hesaplanıyor.
Bilim adamlarına göre, bu, tarihin tozlu raflarında kalması gereken ilkel bir tarif. “Güneş ışınlarının değişimini, karbondioksit salınımını bu ilkel birimlerle nasıl ölçebilirsiniz” diye soruyorlar.
Yani olay, kasaptan 1 kilo et almaya benzemiyor. Onun için, ölçülerin hepsini, tabiat olaylarına bağlı daha sağlam temellere oturtmak istiyorlar.
BİR SANİYE BİLDİĞİNİZ O BİR SANİYE DEĞİL
SANİYE 1967 yılından beri “1 saniye” şöyle tarif ediliyor:
“Radyasyonun 9192631770 periyodunun, sisyum 133 atomunun iki hiperfin düzeyi arasındaki geçişine tekabül eden süre...”
Ben hiçbir şey anlamadım. Yanlış çevirmiş bile olabilirim.
Ama biliniz ki, göz açıp kapatmadan bile kısa bir süre olan saniye, işte böyle komplike bir şey...
Türkiye’den bu konferansa kimler katılıyor bilmiyorum. Ama dönüşte araştırıp bulacağım ve biraz sohbet edeceğim.
23 EYLÜL GÜNÜ MARS’TA GERÇEKTEN NE OLMUŞTU
Geliyorum Mars’taki o meşum kazaya...
İklim şartlarını incelemek üzere gönderilen sonda robotu, 23 Eylül 1999 günü durup dururken niye parçalanmıştı...
Hakikat, bir kere daha çok basit çıktı...
Meğer NASA metrik sistem kullanırmış, yani hesaplamalarında, Kıta Avrupası ve biz gibi “metre” birimini esas alırmış.
Oysa, robotun yapımında kullanılan malzemelerden birini üreten bir şirket Anglosakson uzunluk birimini kullanıyormuş.
Evet hesap hatası işte bu çok basit nedenden kaynaklanmış... Yani “feet” ve “mil” birimlerini.
Koskoca, kellifelli adamlar ve kadınlar dünden itibaren, işte bu yüzden o absürd soruları soruyorlar.
Yani utanmasalar, “İleri demokrasinin boyu kaç metredir” diye de soracaklar.
Absürd bir soru değil mi...
Ama eminim bu adamlar bir gün onun da tarifini yeniden yaparlar.