Erkan Çelebi: Trafik polisi çevre cezası kesebilir mi?

Erkan ÇELEBi

Trafik polislerinin, 1 Temmuz tarihinden itibaren İstanbul'da egzoz gazı muayenesi yaptırılmayan araçlara, ceza tutanağı düzenleyecek olması, yeni bir tartışmanın başlamasına yol açtı. Bu tartışmaya da, bugüne kadar sadece sürücülerin işledikleri trafik suçlarıyla ilgili ceza kesebilen trafik polislerinin bundan böyle, çevre suçu işleyen araçlara da ceza tutanağı düzenleme yetkisinin verilmesine neden oldu.

Ceza Hukuku Profesörü Süheyl Donay'a göre, trafik polisinin çevre cezasıyla ilgili tutanak düzenleme yetkisi yok. Donay, bu uygulamayı, polise yargıçlık yetkisi verilmesi gibi değerlendirerek, ‘‘Polis nasıl yargıçlık yapamazsa, çevre suçuyla ilgili tutanak da düzenleyemez’’ diyor.

POLİSE YETKİ

İstanbul Valiliği bünyesindeki Mahalli Çevre Kurulu, geçtiğimiz ocak ayında bir karar aldı. Bu karara göre, il sınırları içindeki iki yaşından büyük tüm araçların egzoz gazı ölçümlerini haziran ayının sonuna kadar yaptırmalarını zorunlu kıldı. Bu kararı da 2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 8'nci maddesi uyarınca aldı. Kurul ayrıca, egzos gazı ölçümünü yaptırmayan araçlara da aynı kanun uyarınca para cezası uygulanmasını karara bağladı. Para cezasıyla ilgili tutanak düzenleme yetkisini de Karayolları Trafik Kanunu'nun uygulanmasını sağlayan trafik polislerine verdi.

Bugüne kadar sadece, kırmızı ışıkta geçme, emniyet kemerini takmama, hız limitini aşma gibi trafik suçlarını işleyen sürücülere ceza kesen İstanbul'daki trafik polisleri, önümüzdeki aydan itibaren 2872 sayılı Çevre Kanunun 8'nci maddesine uyulmayarak, egzoz gazı muayenesi yapılmamış araçlara da ceza tutanağı düzenleyebilecek.

AYNI SUÇA FARKLI CEZA

Trafik polisinin düzenleyeceği bu tutanak ise, Trafik Kanunu'nda olduğu gibi aynı suça tek bir ceza uygulamasını içermiyor. Kırmızı ışıkta geçen kim olursa olsun, uygulanan para cezası değişmiyor. İster memur olsun, isterse milletvekili, bakan olsun, hepsi aynı cezayı ödemek zorunda.

Oysa, Çevre Kanunu'na göre, egzoz gazı muayenesi yapılmamış araçlarda, ceza değişiyor. Memur yada işçi için farklı, bakkal yada holding sahibi için farklı ceza uygulanıyor. Aracın kimin üzerine kayıtlı olduğu uygulanacak para cezasını da belirliyor. Araç işçi, memur, ev hanımı gibi gerçek kişilere ait ise ceza, 114 milyon lira olurken, bakkal, manav, kasap gibi işletmelere ait ise 340 milyon lira, bilanço esasına göre defter tutan şirket ya da holdinglerin makam aracıysa 570 milyon liraya çıkıyor.

Şimdi, bugüne kadar sadece trafik suçlarıyla ilgili ceza tutanağı düzenleyen İçişleri Bakanlığı'na bağlı trafik polisleri, İstanbul Valiliği bünyesindeki Mahalli Çevre Kurulu'nun aldığı karar uyarınca, Çevre Bakanlığı'nın yetki alanında olan çevre cezasıyla ilgili tutanakları da tanzim edebilecek.

Peki, trafik polisinin Çevre Bakanlığı'nın yetki alanı içinde olan Çevre Kanunu'yla ilgili ceza tutanağı tanzim etme yetkisi var mı?

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyelerinden Ceza Hukuku Profesörü Süheyl Donay'a göre yok. Donay'a göre, Karayolları Trafik Kanunu'nu kapsamında, çevre ve çevrenin korunmasıyla ilgili herhangi bir yetki yer almıyor. Böyle bir yetkinin verilmediği trafik polislerinin çevreyle ilgili ceza tutanağı düzenlemesi mümkün değil. Yetki kimdeyse, onun düzenlemesi gerekiyor. Bu yetki de, tüm illerde olduğu gibi İstanbul'da da polisle herhangi bir bağlantısı olmayan Çevre İl Müdürlüğü'ne verilmiş.

Donay ayrıca, bu uygulamayı, polise yargıçlık yetkisi verilmesine benzetiyor. ‘‘Nasıl polise yargıçlık yetkisi verilemezse, çevre cezasıyla ilgili tutanak düzenleme yetkisi de verilemez’’ diyor.

Arkadaşımız Fadime Çoban'ın görüştüğü İstanbul Valililiği yetkilileri ise alınan karar gereği, yıllık emisyon gazı ölçümlerini yaptırmayan araçlar için trafik polisine tutanak tutma yetkisinin verildiğini söylediler. Yetkililer, ‘‘Bu ölçümleri yaptırmayan araçlara tarfik polisi tutanak tutuyor. Polisin tuttuğu tutanaklar daha sonra, İstanbul İl Çevre Müdürlüğü'ne gönderiliyor. İstanbul Valiliği'nin onayından geçtikten sonra da tahsil edilmek üzere Defterdarlık'a iletiliyor’’ dediler.

Çevre Kanunu'na göre, araç ve fabrikaların emisyon gazı ölçümlerinin 1994 yılından itibaren yaptırılma zorunluluğu olduğuna dikkat çeken yetkililer, ‘‘Bugüne kadar bu zorunluluğa uymayan araçlar hakkında hakkında İl Çevre Müdürlüğü teknik ekipleri tutanak düzenliyordu’’ dediler.

Yetkili servislerin egzoz gazı vurgunu

İSTANBUL Valiliği, Mahalli Çevre Kurulu, iki yaşından büyük araçlara egzoz gazı emisyon ölçümü yaptırılmasını zorunlu hale getirmesinin ardından, 80 yetkili servise de bu ölçümleri yapma izni verdi. Bu izni alan yetkili servislerin ilk işi de, 1 milyon 500 bin lira olan ölçüm bedelini 3 ile 5 milyon liraya çıkarmak oldu.

Makine Mühendisleri Odası (TMMOB) İstanbul Şube Başkanı Ümit Ölgen, 1995 yılında alınan kararla egzos gazı emisyon ölçümü ile ilgili istasyon açma yetkisinin TMMOB'ye verildiğini söyleyerek, ‘‘Açtığımız istasyonlarda bu ölçümleri 1 milyon 500 bin liraya yapıyoruz. Ancak, Valilik, ölçüm yetkisini özel servislere de vermesi üzerine, ölçüm bedeli 5 milyon liraya çıktı. Bu özel servislerin bazıları ise, araç servise gitmeden dahi egzoz gazı pullarını ücret karşılığı veriyorlar’’ diye konuştu.

Fadime ÇOBAN'