Bakanlık ‘Elektrik Borsası’ hazırlıklarını hızlandırdı

Daha önce mevcut 4628 sayılı elektrik piyasası yasasında değişiklik yapmayı planlayan Enerji Bakanlığı’nın, revizyondan vazgeçtiğini, sil baştan yeni bir elektrik piyasası yasası çıkarmaya hazırlandığını öğrendim.

Bir taslağın hazırlandığını kaydeden bakanlık yetkilileri, Ocak’ta taslağın kamuoyuna sunulacağını ve görüş almaya başlayacaklarını söylediler. Özel sektörün taleplerini de iyi bilen bir yetili, “bu yasanın özel sektörün taleplerini tatmin edip etmeyeceğini” sorduğumda ise tam anlamıyla olmasa da, büyük ölçüde tatmin etmesini beklediklerini söyledi.

Aslında ihtiyaç belli; doğalgaz ve elektrikte piyasa tam olarak kurulamadı, fiyatlar hala olması gereken sistem ve bedele ulaşmadı, bu nedenle de beklenen elektrik yatırımları yapılamıyor.

Türkiye tercihini daha önce yaptı; üretimden son tüketiciye kadar tüm enerji piyasası özel sektöre devredilecekti. Bunun zaman alacağı belliydi ama bu amaca ilişkin adımların tam olarak atılamadığı, sürekli gecikildiğini görüyoruz. Gecikme ve aksamaların en büyük nedenleri arasında elektrik ve doğalgaz fiyatlarının siyasi iktidar tarafından frenlenmesi, dolayısıyla fiyat mekanizması tam kurulamadığı için ortaya çıkan büyük zararlar ve piyasanın gereği olan bağımsız regülasyon kurumu’nun oluşturulamaması, EPDK’nın sağlıksız yapısı.

Özel sektör, özellikle de yabancı yatırımcılar, ne zaman ne olacağı belli olmayan bir sektörde büyük yatırımlar yapıp da zarar etmek istemiyorlar. Daha doğrusu, siyasi iktidara bağlı olmayan bir sistemin kurulmasını, ileriye dönük hesap yapıp, siyasi müdahalelerle bu hesapların değişmemesini istiyorlar.Yani çağdaş, kurallı bir sistem oluşturulmasını istiyorlar.

İşte elektrik borsası da, bu ne olacağı belirsiz olan sektörü disipline edip, dört başı mamur bir sistem kurmanın ciddi bir aşaması olarak kabul ediliyor. Bir başka deyişle özel sektör adım adım piyasa mekanizmalarının kurulup, bu çerçevede rasyonel fiyat oluşumunu beklerken bunun olmadığını gördü, şimdi “elektrik borsası” kurulursa, geriye doğru kurumsal ve yasal altyapının mecburen oluşturulmasını amaçlıyor.

İşte yabancılar başta olmak üzere özel sektörün talepleri nihayet iktidar tarafından anlaşıldı ve elektrik borsası için adım atma kararı verildi. Hükümetin bunu kabul etmesinin nedeni ise bence bu küresel ortamda çekmesi gereken enerji yatırımları da gelmezse, hem elektrik ve toplam enerji arz sıkıntısıyla karşılaşacağını, hem de özelleştirmeler yoluyla beklenen geliri sağlayamayacağını, bütçede ve toplam mali dengede sıkıntılar başlayacağını görmesi.

ÖZEL ELEKTRİK PİYASASI A.Ş. KURULACAK

Enerji Bakanlığı yetkilileri enerji KiT’lerinden TEİAŞ’ın mevcut havuz sisteminin, kurulacak olan Elektrik Piyasası A.Ş.’ye devredileceğini, bu şirketin yüzde 25 hissesi kamuda olurken. geri kalan hisselerin özel sektöre ait olacağını söylediler. Hazırlanan taslağın ilk şekline göre Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) fiyat tarifesi hazırlama yetkisi büyük ölçüde elinden alınıyor. Şu anda 25 ayrı tarife hazırlayan EPDK, sadece “hiç kimseden elektrik alamayan son tüketici” için, tek bir tarife ilan edecek. Bu tarifenin, şimdiki gibi sübvansiyonlu bir sistemde oluşmayacağı, rasyonel bir fiyat saptanıp bunun bir ölçüde baz, düzenleyici fiyat olacağını, bunun dışında elektrik piyasasındaki oyuncuların, hane halkı ve sanayiye özel anlaşmalarla elektrik satmasının amaçlandığı belirtiliyor.
Son elektrik tarifesine ilişkin düzenleme ile sistem kurulmasının önündeki en büyük engel olan çapraz sübvansiyonların yüzde 80’inin temizlendiğini, önümüzdeki yıl geriye kalan yüzde 20’lik sübvansiyonların da temizlenmesinin amaçlandığını kaydeden Bakanlık yetkilileri, böylece altyapının hazırlanmasından sonra sistemin kurabileceğini söylediler.

Bu arada, daha önce belirlenen 2015 yılına kadar, gerekli özelleştirmelerin de yapılıp, Elektrik Borsası’nın sağlıklı işlemesi ve piyasa oluşumunun hazırlanacağı kaydediliyor.

Düşünce ve anlayış iyi de, bilindiği gibi Başbakan gerekli doğalgaz ve elektrik zamlarını, yıllardır, sürekli engelliyor. Umarız her şeyden önce bu anlayış kırılır da, piyasa oluşabilir.