Ticaret haddi lehimize dönüyor
DIŞ ticaret miktar ve birim değer endeksleri ihracat ve ithalattaki reel ve nominal değişmeleri analiz edebilmek için önemli bir veri setidir.
İhracat ve ithalatta değer değişmelerinden arındırılmış miktar endeksleri ihracat ve ithalatın zaman içinde reel olarak gelişimini gösterir. Her dönem aynı malları aynı miktarlarda ihraç ve ithal etsek dahi değer değişmeleri nedeniyle ihraç gelirleri ve ithalat harcamaları değişecektir. Dolayısıyla, dolar bazında ölçülen dış ticaret dengesi mutlaka daha farklı miktarda mal ihraç ya da ithal etmekten değil, fiyat oynamalarından da etkilenecektir.
Ortalama ihracat birim değer endeksinin ortalama ithalat birim değer endeksine bölümü dış ticaret haddini verir. Bu oran bir dönem baz alınarak zaman içindeki dış ticaret haddinin gelişimini verir. Reel anlamda ihracat ve ithalat aynı kalsa dahi, dış ticaret haddinin bir ülkenin lehine gelişmesi (ihracat birim değerinin ithalat birim değerinden daha fazla artması) ihracatın ithalatı karşılama oranını artıracaktır. Yani, aynı mallar aynı miktarlarda ihraç ya da ithal edildiğinde dahi, dış ticaret haddinin lehe gelişmesi nedeniyle, dolar bazında ölçülen dış ticaret açığı azalacak ya da dış ticaret fazlası artacaktır.
MİKTAR
2003 yılı baz alınarak grafiklerde 2004 yılından 2007 yılının ilk çeyreğine kadar aylık bazda ihracat ve ithalat miktar endeksleriyle 2005 yılı başından 2007 yılının ilk çeyreğine kadar ihracat ve ithalat birim değer endeksleri verilmektedir. Bazı gelişmeler çarpıcıdır.
İhracat ve ithalat miktar endekslerindeki değişmeler bazı dönemlerde çok büyük paralellikler göstermektedir. 2004 yılından bu yana, bir yılın son çeyreği ile bir sonraki yılın ilk çeyreği arasında bu iki endeks neredeyse aynıdır.
Bu dönemlerde ihracat ne kadar arttıysa (azaldıysa), ithalatta neredeyse aynı miktarda artmıştır (azalmıştır). Bahar ve yaz aylarında, özellikle 2005 ve 2006 yıllarında, bu paralellik o denli belirgin değildir.
BİRİM DEĞER
2005 yılına kadar ihracat ve ithalat birim değer endeksleri birbirlerine oldukça paralel gitmişlerdir. 2005 yılının son çeyreğinden sonra ithalat birim değer endeksi ihracat birim değer endeksinden daha hızlı bir artış sürecine girmiştir. Dolayısıyla, 2005 yılı son çeyreğinden itibaren dış ticaret haddi ülkemiz açısından bozulmuştur. Bu dönemde dış ticaret açığındaki hızlı artışın bir bölümü de dış ticaret haddinin aleyhimize gelişmesinden kaynaklanmıştır.
Geçen yılın son çeyreğinden itibaren ihracat birim değer endeksi hızlı bir çıkış eğilimine girmiştir. Aynı dönemde ithalat birim değer endeksi göreli bir istikrara kavuşmuştur. Dolayısıyla, dış ticaret haddi göreli olarak![/images/100/0x0/55eb6937f018fbb8f8bf5aae]()
lehimize gelişmiştir. Dış ticaret açığında son aylarda görülen göreli istikrarın bir bölümü dış ticaret haddinin lehimize gelişmesinden kaynaklanmaktadır.
On iki aylık ortalamalar bazında, ihracat birim değer endeksi 2004 yılı sonundan 2007 yılı mart ayına kadar yüzde 12 artmış görünmektedir. Dolayısıyla, döviz kurlarındaki reel değerlenmenin bir bölümü de ihracatta fiyat artışları yoluyla karşılanmaktadır.
Ortalama ihracat birim değer endeksinin ortalama ithalat birim değer endeksine bölümü dış ticaret haddini verir. Bu oran bir dönem baz alınarak zaman içindeki dış ticaret haddinin gelişimini verir. Reel anlamda ihracat ve ithalat aynı kalsa dahi, dış ticaret haddinin bir ülkenin lehine gelişmesi (ihracat birim değerinin ithalat birim değerinden daha fazla artması) ihracatın ithalatı karşılama oranını artıracaktır. Yani, aynı mallar aynı miktarlarda ihraç ya da ithal edildiğinde dahi, dış ticaret haddinin lehe gelişmesi nedeniyle, dolar bazında ölçülen dış ticaret açığı azalacak ya da dış ticaret fazlası artacaktır.
MİKTAR
2003 yılı baz alınarak grafiklerde 2004 yılından 2007 yılının ilk çeyreğine kadar aylık bazda ihracat ve ithalat miktar endeksleriyle 2005 yılı başından 2007 yılının ilk çeyreğine kadar ihracat ve ithalat birim değer endeksleri verilmektedir. Bazı gelişmeler çarpıcıdır.
İhracat ve ithalat miktar endekslerindeki değişmeler bazı dönemlerde çok büyük paralellikler göstermektedir. 2004 yılından bu yana, bir yılın son çeyreği ile bir sonraki yılın ilk çeyreği arasında bu iki endeks neredeyse aynıdır.
Bu dönemlerde ihracat ne kadar arttıysa (azaldıysa), ithalatta neredeyse aynı miktarda artmıştır (azalmıştır). Bahar ve yaz aylarında, özellikle 2005 ve 2006 yıllarında, bu paralellik o denli belirgin değildir.
BİRİM DEĞER
2005 yılına kadar ihracat ve ithalat birim değer endeksleri birbirlerine oldukça paralel gitmişlerdir. 2005 yılının son çeyreğinden sonra ithalat birim değer endeksi ihracat birim değer endeksinden daha hızlı bir artış sürecine girmiştir. Dolayısıyla, 2005 yılı son çeyreğinden itibaren dış ticaret haddi ülkemiz açısından bozulmuştur. Bu dönemde dış ticaret açığındaki hızlı artışın bir bölümü de dış ticaret haddinin aleyhimize gelişmesinden kaynaklanmıştır.
Geçen yılın son çeyreğinden itibaren ihracat birim değer endeksi hızlı bir çıkış eğilimine girmiştir. Aynı dönemde ithalat birim değer endeksi göreli bir istikrara kavuşmuştur. Dolayısıyla, dış ticaret haddi göreli olarak
lehimize gelişmiştir. Dış ticaret açığında son aylarda görülen göreli istikrarın bir bölümü dış ticaret haddinin lehimize gelişmesinden kaynaklanmaktadır.On iki aylık ortalamalar bazında, ihracat birim değer endeksi 2004 yılı sonundan 2007 yılı mart ayına kadar yüzde 12 artmış görünmektedir. Dolayısıyla, döviz kurlarındaki reel değerlenmenin bir bölümü de ihracatta fiyat artışları yoluyla karşılanmaktadır.
