Paranın dolaşım hızı

Paranın dolaşım hızı, bir birimlik ortalama para arzının belli bir dönemde yarattığı nominal milli gelir olarak tanımlanabilir (nominal gelir/para arzı).

Paranın dolaşım hızı düştüğünde para talebi artıyor demektir. Çünkü, düşen dolaşım hızında, daha fazla para arzı eskiye göre aynı düzeyde milli gelir üretiyor anlamına gelir. Ekonomik birimler parayı mal ve hizmetler alımında harcamak yerine bir kenarda tutuyor demektir. Bir başka ifadeyle, paranın dolaşım hızının düşmesi durumunda artan para arzının, belli bir reel gelir büyümesinde, enflasyon yaratma gücü azalmaktadır.

Buna karşılık, paranın dolaşım hızı arttığında, aynı para arzı düzeyinde daha fazla nominal milli gelir yaratılmaktadır. Ekonomik birimler para arzının daha büyük bir bölümünü mal ve hizmet alımına harcayıp para arzının enflasyon yaratma gücünü artırmaktadırlar.

Paranın dolaşım hızı reel faizler ve para ile rekabet eden diğer yatırım araçlarının reel getirileri gibi değişkenlerden etkilenen bir büyüklüktür.

YAKIN GEÇMİŞ

Çeşitli para arzı tanımlarına göre paranın dolaşım hızı nominal milli gelir para arzına bölünerek bulunabilir. Grafikte, M2 ve M2Y para tanımlarına göre hesaplanmış paranın dolaşım hızları verilmektedir. M2 dolaşımdaki para ile vadeli ve vadesiz YTL mevduatlarını içerirken, M2Y, M2 ve döviz mevduatlarının toplamıdır.

YTL talebinin zaman içindeki seyrini izleyebilmek için M2 para tanımına göre hesaplanmış paranın dolaşım hızı daha anlamlı olacaktır. Farklı para arzlarına göre hesaplanmış dolaşım hızı, üçer aylık bazda son dört çeyrekteki toplam nominal milli gelirin aynı dönemdeki ortalama para arzına bölünerek bulunmuştur.

Grafikten de görüldüğü gibi, 2003 yılının üçüncü çeyreğinden sonra para arzının yıllık bazdaki dolaşım hızında belirgin bir düşme yaşanmaya başlamıştır. Bu eğilim, yalnızca YTL cinsinden parasal varlıkları içeren M2 dolaşım hızında çok daha iyi görünmektedir.

2003 yılının üçüncü çeyreğinden bu yılın ilk yarısı sonuna kadar M2’nin dolaşım hızı 5.27’den 3.43’e gerilemiştir. Bir anlamda, para arzının enflasyon yaratma gücü kabaca yüzde 35 kadar azalmıştır. Bu nedenle de, bu dönemde çoğu para arzları yıllık bazda yüzde 40 düzeylerinde arttığı halde, aynı paralelde enflasyon gözlenmemiştir. Çünkü, artan para arzına paralel olarak para talebi de artmıştır ya da paranın dolaşım hızı düşmüştür..

YENİ DÖNEM

Bu yılın üçüncü çeyreğinde durum biraz değişti. Para talebi düştü. Üçüncü çeyreğe yönelik nominal milli gelir rakamlarını henüz bilmediğimizden, para talebinin ne denli düştüğü tam olarak bilinmemektedir. Ama, kaba tahminler yıllık bazda yılın ikinci çeyreğinde 3.43 olan M2’nin dolaşım hızının yılın üçüncü çeyreğinde 3.44’in üzerinde olabileceğini göstermektedir. Yıllık bazda bu yükseliş küçük gelebilir. Ama, tahminlere göre, bu yılın üçüncü çeyreğindeki dolaşım hızının geçen yılın aynı çeyreğine göre yükselişi oldukça serttir.

Yani, bu eğilim devam ettiği taktirde, aynı para arzı artık daha fazla enflasyon yaratacaktır. Para arzındaki büyümenin daraltılması yüksek reel faizler yoluyla paranın dolaşım hızının düşürülmeye (para talebinin artırılmaya) çalışılması enflasyonun kontrolü açısından bu nedenle önemli olmaktadır.