Macaristan’ın başına gelenler

1980’lerin sonunda ve 1990’ların başında Macaristan Türkiye’nin reform deneyimlerini öğrenmeye ve deneyimlerden ders çıkarmaya çalışırdı. Biz durduk, onlar ilerlediler. Sonuçta, AB’ye tam üye oldular. Ama, geçenlerde Macaristan’ın kredi notu A- den BBB+ a düşürüldü. Yani, Macaristan ekonomisi hakkında kaygılar büyüyor. AB üyeliği Macaristan’ı kurtarmadı.

RİSK: Kredi notunun düşmesi Macaristan ekonomisinin raydan çıktığı anlamına alınmasın. Aksine, Macaristan’da son yıllarda yüzde 5’in üzerinde seyreden enflasyon yüzde 3’lere indi. Sanayi üretimi ortalama yüzde 7’nin üzerinde büyüyor.

İthalatı da ihracatı da her yıl yüzde 30’lara yakın büyümeye devam ediyor. Macaristan’ın döviz rezervleri de artış eğiliminde. Döviz kurları göreli olarak istikrarlı. Çünkü, Merkez Bankası’nın hedeflerinden biri istikrarlı kurlar. 2007 yılından sonra Macaristan’ın Euro’ya geçmesi planları yapılıyor.

Macaristan’da iki alanda işler iyi gitmiyor: Kamu finansmanındaki disiplin sürdürülemiyor, cari işlemler açığı büyüyerek devam ediyor. Göreli olarak yüksek cari işlemler açığı verip açığın önemli bir bölümünü borçlanarak finanse eden dünyada belli başlı iki ülke kaldı: Macaristan, Romanya ve Türkiye.

Son beş yılda Macaristan’ın milli geliri hem kendi paraları cinsinden hem de dolar bazında neredeyse ikiye katlandı. Gayri Safi Milli Hasıla’ları yaklaşık 100 milyar dolar civarında. Ama, Macaristan’da cari işlemler açığının milli gelire oranı son dönemde yüzde 10’a yaklaştı. Yine son beş yıl içinde paraları reel olarak yüzde 30 civarında değer kazandı.

İç talep artışı devam ederken kamu açıkları da artma eğilimine girdi. Kamu açıklarının milli gelire oranı yüzde 5’in üzerine çıktı. Aynı paralelde kamu borçlarının milli gelire oranı da Avrupa Birliği’nin koyduğu sınır olan yüzde 60’lara yükseldi.

Reel faizler Macaristan’da da yüksek. Nominal faizler oldukça oynak. Bütün bunların ima ettiği gerçek Macaristan’ın Euro’ya geçişinin büyük bir olasılıkla ertelenmesidir. Bu tek başına büyük bir risktir. Macaristan ekonomisinin verdiği izlenim Avrupa ülkeleri ile bir parasal birliğe girme aşamasına gelemediğidir, hatta bu noktadan uzaklaşmaktadır. Macaristan 2000’li yılların başında gösterdiği ekonomik performansı ve ivmeyi kaybetmektedir. Dolayısıyla, kredi notu da düşmektedir.

GEVŞEME

Macaristan Türkiye’ye göre oldukça küçük bir ülkedir. Nüfusu on milyon civarında ve azalma eğilimindedir. Milli gelirleri bizimkinin üçte biri kadardır. Ama, kişi başına gelirleri 10 bin doları geçmiştir. Ekonomideki temel eğilimler bize çok benzemektedir. Macarlar da iç kaynaklarından daha fazla harcamaktadırlar. Tek fark, bizde kamu finansmanında disiplin devam ederken, onlarda hızla bozulmasıdır.

Avrupa Birliği üyeliği beklentisi bir ülke için mutlaka olumlu sonuçlar doğuruyor. Macaristan bu olumluluğu yaşadı. Ama, tam üye olmaya az kala ipleri gevşetti. Ekonomideki risklerin artmasına engel olamadı. Macaristan’da ekonomik istikrarın bozulma riskindeki artışa AB üyeliği engel olamadı.