Dış ticaret ve ekonomik büyüme
GEÇENLERDE yayınlanan dış ticaret istatistikleri 2005 yılının dış ticarette rekorlar yılı olduğunu gösterdi. Yıllık bazda, ihracat yüzde 16’ya yakın artıp 73 milyar dolar olurken, ithalat yüzde 19 artarak 116 milyar dolar oldu. Dış ticaret açığı 2004 yılına göre yüzde 25’e yakın artarak 43 milyar dolara dayandı.
Dış ticaret hacmimiz (ithalat artı ihracat) 189 milyar doları geçti. Daha 2003 yılının başında dış ticaret hacmi bunun yarısı kadardı.
Makro ekonomik şartlar karşısında ihracatın dikkat çekici bir biçimde artmasına rağmen, dış ticaret açığının rekorlar kırmasının arkasında durdurulamayan ithalat artışı vardır. İthalat artışının ana kalemleri de yatırım![/images/100/0x0/55eb1db6f018fbb8f8ac2a39]()
ve ara mallar ithalatıdır. Bu iki kalem de ekonomik büyüme ile yakından ilgilidir.
İTHALAT
Son üç yıldır ara malları ithalatı ile imalat sanayi üretimindeki büyüme arasındaki ilişki çarpıcı bir gelişme gösterdi. Aynı düzeyde imalat sanayi üretimindeki artış için daha fazla ara malları ithalatı söz konusu oldu. Bu konuyu bir başka yazıda işlemiştim.
Fiyat artışları nedeniyle petrol ithalatını dışarıda bıraksak da, geçmiş deneyimlerle karşılaştırıldığında, petrol hariç ara malları ithalatı imalat sanayi üretiminden çok daha hızlı büyüdü. Bir başka ifadeyle, üretimde ithal ara mallarının payı büyüdü. Yerli ara mallar yerine daha fazla ithal ara mallar kullanılmaya başlandı. Bunun arkasında imalat sanayi üretiminin yapısındaki değişiklik de küçümsenmeyecek bir rol oynadı.
Grafikte bu ilişki çok rahat bir biçimde görülmektedir. 2005 yılının son çeyreğinde değişen bu ilişkide de![/images/100/0x0/55eb1db6f018fbb8f8ac2a3b]()
yeniden bir kırılma işareti vardır. Aylık verilerden yola çıkarak yıllık baza getirilmiş imalat sanayi üretimindeki ortalama artışlar devam ederken dolar bazında petrol hariç ara malları ithalatının artış hızı hafif kesilmiş gibi görünmektedir.
Önümüzdeki dönemde ithalat artışının ekonomik büyümeye göre göreli olarak daha az artacakmış gibi bir işaret elbette sevindiricidir. Aynı ekonomik büyüme düzeyinde ithalat artışının daha yavaş olması dış ticaret açığındaki artışın hızını düşürecektir. Ama, dış ticaret açığındaki artış devam edecektir.
BÜYÜME
İkinci grafik milli gelir (Gayri Safi Milli Hasıla) ile ithalat arasındaki yakın ilişkiyi göstermektedir. Üçer aylık dönemler itibariyle dolar bazındaki milli gelir (sol eksen) ile yine dolar bazında toplam ithalat (sağ eksen) arasındaki ilişki çarpıcıdır. Grafikte 2005 yılının son çeyreğindeki ithalat yayınlanan verilerden alınırken, dolar bazındaki milli gelir, iki verinin son üç ayda çakışacağı şekilde tahmin edilmiştir. Aslında, değişme işaretleri veren büyüme-ithalat ilişkisi göz önüne alınırsa, bu çeşit bir tahmin tutucu olarak nitelendirilebilir. Yine de sonuç ilginçtir.
Ekonomik büyümenin tüm 2005 yılı için yüzde 6’yı geçmesi hiç şaşırtıcı olmayacaktır. 2006 yılı için ekonomik büyüme konusunda küçümsenmeyecek bir ivme gözlenmektedir. Dolayısıyla, bu yıl dış ticaret açığı ve enflasyonun kontrolü açısından önemli zorluklar ve riskler söz konusudur.
Makro ekonomik şartlar karşısında ihracatın dikkat çekici bir biçimde artmasına rağmen, dış ticaret açığının rekorlar kırmasının arkasında durdurulamayan ithalat artışı vardır. İthalat artışının ana kalemleri de yatırım
ve ara mallar ithalatıdır. Bu iki kalem de ekonomik büyüme ile yakından ilgilidir.İTHALAT
Son üç yıldır ara malları ithalatı ile imalat sanayi üretimindeki büyüme arasındaki ilişki çarpıcı bir gelişme gösterdi. Aynı düzeyde imalat sanayi üretimindeki artış için daha fazla ara malları ithalatı söz konusu oldu. Bu konuyu bir başka yazıda işlemiştim.
Fiyat artışları nedeniyle petrol ithalatını dışarıda bıraksak da, geçmiş deneyimlerle karşılaştırıldığında, petrol hariç ara malları ithalatı imalat sanayi üretiminden çok daha hızlı büyüdü. Bir başka ifadeyle, üretimde ithal ara mallarının payı büyüdü. Yerli ara mallar yerine daha fazla ithal ara mallar kullanılmaya başlandı. Bunun arkasında imalat sanayi üretiminin yapısındaki değişiklik de küçümsenmeyecek bir rol oynadı.
Grafikte bu ilişki çok rahat bir biçimde görülmektedir. 2005 yılının son çeyreğinde değişen bu ilişkide de
yeniden bir kırılma işareti vardır. Aylık verilerden yola çıkarak yıllık baza getirilmiş imalat sanayi üretimindeki ortalama artışlar devam ederken dolar bazında petrol hariç ara malları ithalatının artış hızı hafif kesilmiş gibi görünmektedir. Önümüzdeki dönemde ithalat artışının ekonomik büyümeye göre göreli olarak daha az artacakmış gibi bir işaret elbette sevindiricidir. Aynı ekonomik büyüme düzeyinde ithalat artışının daha yavaş olması dış ticaret açığındaki artışın hızını düşürecektir. Ama, dış ticaret açığındaki artış devam edecektir.
BÜYÜME
İkinci grafik milli gelir (Gayri Safi Milli Hasıla) ile ithalat arasındaki yakın ilişkiyi göstermektedir. Üçer aylık dönemler itibariyle dolar bazındaki milli gelir (sol eksen) ile yine dolar bazında toplam ithalat (sağ eksen) arasındaki ilişki çarpıcıdır. Grafikte 2005 yılının son çeyreğindeki ithalat yayınlanan verilerden alınırken, dolar bazındaki milli gelir, iki verinin son üç ayda çakışacağı şekilde tahmin edilmiştir. Aslında, değişme işaretleri veren büyüme-ithalat ilişkisi göz önüne alınırsa, bu çeşit bir tahmin tutucu olarak nitelendirilebilir. Yine de sonuç ilginçtir.
Ekonomik büyümenin tüm 2005 yılı için yüzde 6’yı geçmesi hiç şaşırtıcı olmayacaktır. 2006 yılı için ekonomik büyüme konusunda küçümsenmeyecek bir ivme gözlenmektedir. Dolayısıyla, bu yıl dış ticaret açığı ve enflasyonun kontrolü açısından önemli zorluklar ve riskler söz konusudur.
