Cari işlemler dengesinin anatomisi
CARİ işlemler dengesi mal ticareti dengesi ile hizmetler (cari transferler dahil) dengesinin toplamıdır.
Dünkü yazı da vurgulandığı gibi, Türkiye ekonomisi geleneksek olarak mal dengesinde açık, hizmetler dengesinde fazla verir.
Mal dengesinin yıl içindeki seyri üretim ile çok yakından ilgilidir. Mevsimsellik yıldan yıla çok değişmez.
Yılın başlarında mal dengesindeki açık göreli olarak düşüktür. Mayıs ve ağustos aylarında yılın rekorlarını kırar. Ekimde azalır gibi görünür, sonra yeniden hızlanır.![/images/100/0x0/55eb3263f018fbb8f8b1a069]()
Hizmetler dengesinin aylar itibariyle seyri ise biraz sağ tarafa yatmış çan eğrisine benzer. Hizmetler dengesi yılın başlarında çok az fazla verir, hatta açıklar da oluşabilir. Turizm gelirleri arttıkça, hizmetler dengesindeki fazla artar. Ağustos ayında rekor kırar. Daha sonra düşme eğilimine girerek yılın sonunda yılın başındaki düzeylere geriler.
HİZMETLER FAZLASI YETERSİZ
Grafiklerde mal ve hizmetler dengelerinin 2003 yılından bu yana aylık gelişimleri gösterilmektedir. Son yıllarda mal dengesindeki açıklar her yıl bir önceki yıllara göre artmaktadır. Cari işlemler açığındaki durdurulamayan artışın da kaynağı her yıl artan mal dengesindeki açıklardır.
Hizmetler dengesindeki fazla da bu yıla kadar her yıl artış göstermekteydi. İlk kez bu yıl, yılın tüm aylarında hizmetler dengesindeki fazla geçen yılın gerisine düşmüştür. Hatta, son aylarda 2003 yılının gerisine dahi düşmüştür denebilir.
Cari işlemler açığındaki büyümeye az da olsa bu olgu da katkı yapmaktadır.
Dünkü yazıda vurgulandığı gibi , bu yılın ilk dokuz ayında yıllık cari işlemler açığı 32.6 milyar dolar olmuştur. Yıl sonunda açığın 34 milyar doları aşması tahmin edilmektedir. Eylül ayı itibariyle, mal dengesindeki açık 40.6 milyar dolar olurken, hizmetler dengesindeki fazla 8 milyar dolar olmuştur.
Yıl sonunda, mal dengesindeki açığın 42.3 milyar dolar, hizmetler dengesindeki fazlanın ise 8 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir. Son veriler, turizm gelirlerinde yeni bir patlama yaşanmadığı taktirde, hizmetler dengesindeki fazlanın yıllık bazda 8-10 milyar dolar civarında istikrara kavuştuğu izlenimini vermektedir.
DÜZELME OLASILIĞI
Sürdürülebilir cari işlemler açığının ne olması gerektiği çok tartışmalı bir konudur. Diyelim ki, milli gelirin yüzde 5’i büyüklüğünde bir cari işlemler açığı ileriye dönük riskleri asgaride tutabilecek bir düzeydir. O halde, cari işlemler açığının 34 milyar dolar değil, 19 milyar dolar civarında olması gerekmektedir.
Bunun ima ettiği mal dengesindeki açık 27 milyar dolar civarındadır.
Bir başka ifadeyle, mal dengesindeki açığın yüzde 35 civarında düşürülmesi gerekmektedir.
Bunun anlamı çok ciddi ve keskin ekonomik küçülmedir. Dolayısıyla, hiçbir ekonomi politikası bu düzeyleri yakalamayı hedefleyecek bir biçimde oluşturulamaz.
O halde, önümüzdeki yıllarda da, finansman olanakları el verdiği ölçüde, çok ciddi cari işlemler açığı ile yaşamaya devam edeceğiz.
Düzeltme, ancak finansman olanaklarının yetersiz kaldığında, zorlamayla olabilecektir. Devam edeceğim.
Mal dengesinin yıl içindeki seyri üretim ile çok yakından ilgilidir. Mevsimsellik yıldan yıla çok değişmez.
Yılın başlarında mal dengesindeki açık göreli olarak düşüktür. Mayıs ve ağustos aylarında yılın rekorlarını kırar. Ekimde azalır gibi görünür, sonra yeniden hızlanır.
Hizmetler dengesinin aylar itibariyle seyri ise biraz sağ tarafa yatmış çan eğrisine benzer. Hizmetler dengesi yılın başlarında çok az fazla verir, hatta açıklar da oluşabilir. Turizm gelirleri arttıkça, hizmetler dengesindeki fazla artar. Ağustos ayında rekor kırar. Daha sonra düşme eğilimine girerek yılın sonunda yılın başındaki düzeylere geriler.
HİZMETLER FAZLASI YETERSİZ
Grafiklerde mal ve hizmetler dengelerinin 2003 yılından bu yana aylık gelişimleri gösterilmektedir. Son yıllarda mal dengesindeki açıklar her yıl bir önceki yıllara göre artmaktadır. Cari işlemler açığındaki durdurulamayan artışın da kaynağı her yıl artan mal dengesindeki açıklardır.
Hizmetler dengesindeki fazla da bu yıla kadar her yıl artış göstermekteydi. İlk kez bu yıl, yılın tüm aylarında hizmetler dengesindeki fazla geçen yılın gerisine düşmüştür. Hatta, son aylarda 2003 yılının gerisine dahi düşmüştür denebilir.
Cari işlemler açığındaki büyümeye az da olsa bu olgu da katkı yapmaktadır.
Dünkü yazıda vurgulandığı gibi , bu yılın ilk dokuz ayında yıllık cari işlemler açığı 32.6 milyar dolar olmuştur. Yıl sonunda açığın 34 milyar doları aşması tahmin edilmektedir. Eylül ayı itibariyle, mal dengesindeki açık 40.6 milyar dolar olurken, hizmetler dengesindeki fazla 8 milyar dolar olmuştur.
Yıl sonunda, mal dengesindeki açığın 42.3 milyar dolar, hizmetler dengesindeki fazlanın ise 8 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir. Son veriler, turizm gelirlerinde yeni bir patlama yaşanmadığı taktirde, hizmetler dengesindeki fazlanın yıllık bazda 8-10 milyar dolar civarında istikrara kavuştuğu izlenimini vermektedir.
DÜZELME OLASILIĞI
Sürdürülebilir cari işlemler açığının ne olması gerektiği çok tartışmalı bir konudur. Diyelim ki, milli gelirin yüzde 5’i büyüklüğünde bir cari işlemler açığı ileriye dönük riskleri asgaride tutabilecek bir düzeydir. O halde, cari işlemler açığının 34 milyar dolar değil, 19 milyar dolar civarında olması gerekmektedir.
Bunun ima ettiği mal dengesindeki açık 27 milyar dolar civarındadır.
Bir başka ifadeyle, mal dengesindeki açığın yüzde 35 civarında düşürülmesi gerekmektedir.
Bunun anlamı çok ciddi ve keskin ekonomik küçülmedir. Dolayısıyla, hiçbir ekonomi politikası bu düzeyleri yakalamayı hedefleyecek bir biçimde oluşturulamaz.
O halde, önümüzdeki yıllarda da, finansman olanakları el verdiği ölçüde, çok ciddi cari işlemler açığı ile yaşamaya devam edeceğiz.
Düzeltme, ancak finansman olanaklarının yetersiz kaldığında, zorlamayla olabilecektir. Devam edeceğim.
