Cari işlemler açığı aldı başını gidiyor
CARİ işlemler dengesi iki farklı dengenin toplamıdır: mal ticareti dengesi ve hizmet ticareti ile cari transferler dengesi.
Mal ticareti dengesi Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TUİK) yayınladığı dış ticaret dengesinden farklıdır. TUİK verilerinde, ihracat satanın eline geçen para cinsinden (fob), ithalat alıcının ödediği maliyet (cif) üzerinden hesaplanır. Halbuki, ödemeler dengesindeki mal dengesinde mal ihracatı da ithalatı da fob değerlerinden hesaplanır. Navlun ve sigorta gibi satıcının eline geçen para ile alıcının toplam maliyeti arasında fark yaratabilecek diğer unsurlar hizmetler dengesinde yerini bulur. Ayrıca, mal dengesindeki toplam ithalat altın ithalatını da içerir.
MİLLİ GELİRİN YÜZDE 9’U
Türkiye ekonomisi geleneksel olarak mal dengesinde açık veren bir ekonomidir. Aynı paralelde, hizmetler ve cari transferler dengesinde ise Türkiye ekonomisi geleneksel olarak fazla verir. Hizmetler dengesinin fazla vermesinin arkasındaki en önemli unsur turizm gelirleridir.
![/images/100/0x0/55ead369f018fbb8f8992487]()
Grafikte mal ve hizmet (cari transferler dahil) dengeleri ile cari işlemler dengesi 2003 yılından bu yana aylık bazda on iki aylık toplamlar olarak verilmektedir. Sol eksende mal ve cari işlemler dengeleri, sağ eksende ise hizmet dengesi ölçülmektedir.
Hizmetler dengesi göreli olarak daha istikrarlı bir seyir izlemektedir. Ekonomik büyüme ile çok yakından alakalı değildir. Son üç yılda hizmetler dengesindeki fazla 4 ile 10 milyar arasında değişmektedir. Turizm gelirlerindeki artışlarla beraber 2004 yılının başından 2005 yılının sonuna kadar küçümsenmeyecek bir yükselme eğilimi göstermiştir. Ama, 2006 yılının başından bu yana hizmetler dengesindeki fazlanın azalmakta olduğu göze çarpmaktadır. Bunun arkasındaki en önemli neden de net turizm gelirlerindeki (turizm gelirleri ile turizm giderleri arasındaki fark) düşmedir.
Mal dengesindeki açık ekonomik büyümeye paralel olarak artmaya devam etmektedir. 2003 yılı başında 5 milyar dolar civarında olan on iki aylık mal dengesindeki açık bu yılın eylül ayında aynı bazda 40 milyar doları geçmiştir. Cari işlemler açığı da aynı paralelde artış göstermiş, 2003 yılı başında 2 milyar doların altında olan açık bu yılın eylül ayında 32 milyar doları geçmiştir.
Aylık bazda mevsimsel hareketleri göz önüne alarak yılın son çeyreğine yönelik tahminler eylül ayında 32.6 milyar dolar olan on iki aylık cari işlemler açığının yıl sonunda 34 milyar doları geçebileceğini göstermektedir. Tahmini milli gelirle karşılaştırıldığında, cari işlemler açığının bu yıl sonunda milli gelirin yüzde 9’una yaklaşması söz konusudur. Bu tahmin de oldukça tutucu görünmektedir. Örneğin, hizmetler dengesindeki fazlanın yılın son çeyreğinde artış eğilimine gireceği ve mal dengesindeki açığın artış hızının az da olsa düşeceği tahmin edilmektedir.
Yarın daha fazla ayrıntıyla devam edeceğim.
MİLLİ GELİRİN YÜZDE 9’U
Türkiye ekonomisi geleneksel olarak mal dengesinde açık veren bir ekonomidir. Aynı paralelde, hizmetler ve cari transferler dengesinde ise Türkiye ekonomisi geleneksel olarak fazla verir. Hizmetler dengesinin fazla vermesinin arkasındaki en önemli unsur turizm gelirleridir.
Grafikte mal ve hizmet (cari transferler dahil) dengeleri ile cari işlemler dengesi 2003 yılından bu yana aylık bazda on iki aylık toplamlar olarak verilmektedir. Sol eksende mal ve cari işlemler dengeleri, sağ eksende ise hizmet dengesi ölçülmektedir.
Hizmetler dengesi göreli olarak daha istikrarlı bir seyir izlemektedir. Ekonomik büyüme ile çok yakından alakalı değildir. Son üç yılda hizmetler dengesindeki fazla 4 ile 10 milyar arasında değişmektedir. Turizm gelirlerindeki artışlarla beraber 2004 yılının başından 2005 yılının sonuna kadar küçümsenmeyecek bir yükselme eğilimi göstermiştir. Ama, 2006 yılının başından bu yana hizmetler dengesindeki fazlanın azalmakta olduğu göze çarpmaktadır. Bunun arkasındaki en önemli neden de net turizm gelirlerindeki (turizm gelirleri ile turizm giderleri arasındaki fark) düşmedir.
Mal dengesindeki açık ekonomik büyümeye paralel olarak artmaya devam etmektedir. 2003 yılı başında 5 milyar dolar civarında olan on iki aylık mal dengesindeki açık bu yılın eylül ayında aynı bazda 40 milyar doları geçmiştir. Cari işlemler açığı da aynı paralelde artış göstermiş, 2003 yılı başında 2 milyar doların altında olan açık bu yılın eylül ayında 32 milyar doları geçmiştir.
Aylık bazda mevsimsel hareketleri göz önüne alarak yılın son çeyreğine yönelik tahminler eylül ayında 32.6 milyar dolar olan on iki aylık cari işlemler açığının yıl sonunda 34 milyar doları geçebileceğini göstermektedir. Tahmini milli gelirle karşılaştırıldığında, cari işlemler açığının bu yıl sonunda milli gelirin yüzde 9’una yaklaşması söz konusudur. Bu tahmin de oldukça tutucu görünmektedir. Örneğin, hizmetler dengesindeki fazlanın yılın son çeyreğinde artış eğilimine gireceği ve mal dengesindeki açığın artış hızının az da olsa düşeceği tahmin edilmektedir.
Yarın daha fazla ayrıntıyla devam edeceğim.
