Cari dengeyi hizmetler sektörü kurtarıyor

Ekonomi büyümeye devam ediyor. Bu yılın ilk yarısında milli gelir geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.2 büyüdü. Büyük bir olasılıkla, yılın ilk dokuz ayındaki milli gelir büyümesi de yüzde 5 civarında gerçekleşti. Buna rağmen, cari işlemler açığındaki büyüme geçmişe göre çok daha makul düzeylerde kaldı.

ALT KALEMLER

Cari işlemler dengesi iki farklı dengenin toplamıdır. Birinci denge dış ticaret dengesidir. Dış ticaret dengesi fob bazında (nakliye ve sigorta haricinde mal alım ve satımının tutarları) ihracat ve ithalatın farkıdır. Ekonomik büyümenin doğrudan etkilediği denge dış ticaret dengesidir.

Cari işlemler dengesini oluşturan ikinci denge hizmet alım ve satımları ile çeşitli transferleri içerir. Hizmet alım satımları turizm, nakliye ve müteahhitlik gibi sektörleri içerir. Cari transferler yabancı şirketlerin kar transferleri, Türk şirketlerinin yabancı ülkelerdeki karlarını yurda getirmeleri gibi para transferleridir.

Türkiye ekonomisi geleneksel olarak dış ticaret açığı verirken hizmetler ve cari transferler dengesi fazla verir. Dolayısıyla, cari işlemler dengesi çoğunlukla açık verir, ama açık, dış ticaret çığından daha küçüktür.

Örneğin, bu yılın ilk sekiz ayında, dış ticaret açığı (fob) 30.1 milyar dolar olurken, cari işlemler açığı 23.3 milyar dolarda kalmıştır. Çünkü, hizmetler ve cari transferler dengesindeki fazla 6.8 milyar dolar olmuştur.

Hizmetler ve cari transferler dengesinin en belirleyici unsuru Türkiye’nin turizm gelirleridir. Bu yılın ilk sekiz ayında turizm gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9.7 artarak 12.3 milyar dolar oldu. Geçen yılın tümünde toplam turizm gelirleri 16.9 milyar dolar olmuştu. Bu yıl bir kazaya uğramazsa, büyük bir olasılıkla, turizm gelirlerinde 20 milyar dolara çok yaklaşacağız.

Cari işlemler dengesini yakından ilgilendiren bir diğer kalem işçi dövizleri denen yurt dışındaki Türk vatandaşlarının Türkiye’ye gönderdikleri paralardır. Geçmişte bu kalem çok daha önemliydi. Belki, turizm gelirlerinden de önemliydi. Son on yıldır önemini göreli olarak yitirdi. Örneğin, geçen yılın tamamında işçi dövizleri 1 milyar dolar civarındayken, bu kalemden Türkiye’nin elde ettiği gelir 1990’ların sonunda yılda 5 milyar dolar civarındaydı.

HİZMET TİCARETİ ÖNEMLİ

Geçen yıl ile karşılaştırıldığında, özellikle son aylarda, hizmetler ve cari transferlerdeki fazla geçen yıla göre daha büyük gerçekleşiyor. Dolayısıyla, dış ticaret dengesindeki açık artmaya devam etse de, cari işlemler açığındaki artış göreli olarak daha düşük gerçekleşiyor. Yılın ilk sekiz ayında, dış ticaret açığı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4.4 artarken, hizmetler ve cari transferler dengesindeki fazla yüzde 15.4 arttı.

Cari işlemler açığını makul düzeylerde tutabilmek için özellikle hizmetler sektöründeki fazlanın artması Türkiye ekonomisi açısından hayati bir önem kazanmaya başlamıştır.

Seyahat nedeniyle yazılarıma bir süre ara veriyorum.