Cari açığın çözümü ihracat artışı mı
BÜYÜK boyutlardaki cari işlemler açığının çözümü hükümetin de gündemine girmiş gibi görünüyor. Geçenlerde Maliye Bakanı bu yönde açıklamalar yaptı. Dün de Başbakan bir konuşmasında bu konuya değindi.
Anlaşılan, hükümet cari işlemler açığının kontrolü yönünde bir şeyler yapmak istiyor. Ama, hem Başbakan hem de Maliye Bakanı sorunun ihracat artışıyla çözülebileceğini düşünüyorlar. Aslında, görünüşte doğru gibi görünse de, cari işlemler açığının ihracatın artışı yoluyla kontrolü bugünkü yapı içinde pek mümkün görünmüyor.
İHRACATIN YAPISI
Cari işlemler dengesinin en önemli bileşeni dış ticaret dengesidir. Dolayısıyla, dış ticaret açığının azaltılması cari işlemler açığının da azaltılması anlamına gelmektedir. Dış ticaret açığı ithalat ile ihracat arasındaki fark olduğuna göre, ihracatın artmasıyla ithalat ile ihracat arasındaki farkın azalabileceği düşünülebilir.
Halbuki, gerçekler basit aritmetik işleminin söylediğini göstermiyor. Çünkü, ihracatın artmasıyla ithalat sabit kalmıyor. Aksine, ihracat arttıkça aynı paralelde ithalat da artıyor. Hatta, ihracat arttıkça ithalat daha da fazla artıyor.
Grafikte aylık olarak on iki aylık tarım dışı ihracat ile petrol dışı ara mallar ithalatı verilmektedir. Özellikle 2002 yılının ortasından bu yana bu iki büyüklük birbirine oldukça paralel gitmektedir. Yani, tarım dışı ihracatımız arttıkça, petrol dışı ara malları ithalatımız da artmaktadır. Çünkü, ihraç edilen ürünler, üretiminde daha çok ithal ara malları yoğun olarak kullanılan ürünlerden oluşmaktadır. Bu ürünlerden daha fazla ihraç edebilmek için daha fazla ara malları ithalatı gerekmektedir.
ESNEKLİK![/images/100/0x0/55eaf1e0f018fbb8f8a0cfe5]()
Toplulaştırarak bazı rakamlara bakmak yanıltıcı olabilir. Ama, toplulaştırılmış rakamlar bazı ipuçları da verebilmektedir. Tarım dışı ihracat ile petrol dışı ara malları ithalatı arasında esnekliğe baktığımızda da ilginç rakamlar ortaya çıkmaktadır. Bu iki değişken arasındaki esnekliği, tarım dışı ihracatı ikiye katlarsak, petrol dışı ithalatın artış yüzdesi olarak tanımlarsak, esnekliğin son aylarda yüzde 101 ile 104 arasında olduğunu görüyoruz. Yani, tarım dışı ihracatımızı ikiye katlasak, petrol dışı ara malları ithalatı iki mislinden fazla artmaktadır. Bu dönemin iç talep büyümesi ile aynı olması nedeniyle doğal olarak bazı ara mal ithalatı içeride tüketilen malların üretiminde kullanılmaktadır. İhracattaki artışın önemli bir bölümü de ithal ara malların yoğun kullanıldığı mallardaki ihracat artışı yoluyla gerçekleşmektedir.
Kısacası, kısa-orta dönemde cari işlemler açığının çözümü bugünkü yapısıyla ihracat artışı olamaz. Bu çözüm ancak ihracatta ürün yapısını değiştirebildiğimiz zaman anlam kazanabilir. Daha gerçekçi çözüm iç talep artışını frenlemektir.
İHRACATIN YAPISI
Cari işlemler dengesinin en önemli bileşeni dış ticaret dengesidir. Dolayısıyla, dış ticaret açığının azaltılması cari işlemler açığının da azaltılması anlamına gelmektedir. Dış ticaret açığı ithalat ile ihracat arasındaki fark olduğuna göre, ihracatın artmasıyla ithalat ile ihracat arasındaki farkın azalabileceği düşünülebilir.
Halbuki, gerçekler basit aritmetik işleminin söylediğini göstermiyor. Çünkü, ihracatın artmasıyla ithalat sabit kalmıyor. Aksine, ihracat arttıkça aynı paralelde ithalat da artıyor. Hatta, ihracat arttıkça ithalat daha da fazla artıyor.
Grafikte aylık olarak on iki aylık tarım dışı ihracat ile petrol dışı ara mallar ithalatı verilmektedir. Özellikle 2002 yılının ortasından bu yana bu iki büyüklük birbirine oldukça paralel gitmektedir. Yani, tarım dışı ihracatımız arttıkça, petrol dışı ara malları ithalatımız da artmaktadır. Çünkü, ihraç edilen ürünler, üretiminde daha çok ithal ara malları yoğun olarak kullanılan ürünlerden oluşmaktadır. Bu ürünlerden daha fazla ihraç edebilmek için daha fazla ara malları ithalatı gerekmektedir.
ESNEKLİK
Toplulaştırarak bazı rakamlara bakmak yanıltıcı olabilir. Ama, toplulaştırılmış rakamlar bazı ipuçları da verebilmektedir. Tarım dışı ihracat ile petrol dışı ara malları ithalatı arasında esnekliğe baktığımızda da ilginç rakamlar ortaya çıkmaktadır. Bu iki değişken arasındaki esnekliği, tarım dışı ihracatı ikiye katlarsak, petrol dışı ithalatın artış yüzdesi olarak tanımlarsak, esnekliğin son aylarda yüzde 101 ile 104 arasında olduğunu görüyoruz. Yani, tarım dışı ihracatımızı ikiye katlasak, petrol dışı ara malları ithalatı iki mislinden fazla artmaktadır. Bu dönemin iç talep büyümesi ile aynı olması nedeniyle doğal olarak bazı ara mal ithalatı içeride tüketilen malların üretiminde kullanılmaktadır. İhracattaki artışın önemli bir bölümü de ithal ara malların yoğun kullanıldığı mallardaki ihracat artışı yoluyla gerçekleşmektedir.
Kısacası, kısa-orta dönemde cari işlemler açığının çözümü bugünkü yapısıyla ihracat artışı olamaz. Bu çözüm ancak ihracatta ürün yapısını değiştirebildiğimiz zaman anlam kazanabilir. Daha gerçekçi çözüm iç talep artışını frenlemektir.
