Enis Berberoğlu: Peki ya geçmiş krizde ne oldu?

Enis BERBEROĞLU

Gözünüz aydın, nur topu gibi bir krizimiz oldu... Süleyman Demirel'in siyasi kaderine itirazı, hükümetin kör inadı, mali piyasaların cehaleti birleşince dün ekonomide sebepsiz fay kırılması yaşandı...

Haydi yaşlı siyasilerin cezai sorumluluğu kalmamış diyelim.

Peki mali piyasalara ne oluyor, anlamak mümkün değil.

* * *

Bu köşede günlerdir uyarmaya çalışıyoruz...

Kimi krizlerden kaçmak çok zor, hatta imkánsızdır... 1991 yılında Irak'a bomba yağarken Türk ekonomisinde işlerin iyi gitmesi zaten mümkün değildi. 1994 krizinde Türk ekonomisi cumhuriyet tarihinin en yüksek oranlı küçülmesine sahne oldu, enflasyon rekoru kırıldı, milyonu aşkın çalışan işten çıkarıldı. 1998 yılında Güneydoğu Asya'da patlak veren kriz Rusya üzerinden Türkiye'ye sıçradı, ekonomi hálá etkisinden kurtulabilmiş değil, nekahat devresini atlatmaya çalışıyoruz...

Örnek olarak saydığımız bu üç sürecin ortak paydası bellidir:

Her üç krizin sonucunda ekonomik göstergelerde uzun vadeli sapmalar belirdi... Bazı sektörler büyük yara aldı...

Mesela, 1991 yılında Irak'la çalışan ihracatçılar ve turizm şirketleri büyük zarara girdi. 1998 krizinde Rusya'ya ihracat yapan Laleli piyasası battı. 1994 yılında yaşanan mali depremde üç banka kapandı.

Borsa endeksi, ekonominin sağlık karnesi sayıldığına göre... Bu derinlikteki krizler sırasında káğıda güvenin kalmaması normaldir...

(Hatta eskiler daha iyi bilir, uluslararası krizlerde ABD Doları'ndan kaçış başlar, altına büyük yöneliş olurdu.)

* * *

TBMM'de Anayasa oylamasının ilk turunda alınan sonuçlar yukarıdaki örneklere ne kadar yakın, takdiri size kalmış...

Ama dilerseniz, benzer siyasi krizlerde borsada ne olduğunu sadece bir günlük değil, biraz daha geniş zaman aralığında izleyelim.

CNN Türk Yatırım Uzmanı Doktor Yaşar Erdinç, bugünkü kriz gibi uzun vadeli ekonomik etkisi olmayan ama borsada büyük hacimli günlük dalgalanma yaratan dört örnek olay hatırlıyor:

Tarih 19 Nisan 1993: Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın vefatını takip eden ilk iş gününde borsa yüzde 10.4 düştü. Endeks ertesi günkü seans sırasında yüzde 9 geriledi. Ama beş gün sonra endeks düşüşe başladığı noktanın tam yüzde 6 üstüne çıktı.

Tarih 25 Aralık 1995: Genel seçimde Refah ilk parti çıkınca, borsa tepki gösterdi, yüzde 6.5 düştü... Ama hemen ertesi gün bu düşüşün yüzde 90'ını telafi etti. 11 gün sonra düşmeye başladığı noktanın yüzde 9 üstündeydi.

Tarih 28 Şubat 1997: Postmodern darbe korkusu borsayı üç gün etkiledi. İlk gün yüzde 5.6, ikinci gün yüzde 3.7, üçüncü gün yüzde 3.8 düşüş yaşandı. Ama tam 11 gün sonra borsa, düşüşe geçtiği endeks rakamını yüzde 3 aşmış durumdaydı.

Tarih 24 Ağustos 1999: 17 Ağustos depreminin ardından bir hafta kapalı kalan borsa ilk iş gününde yüzde 11 düştü. İkinci günkü gerileme yüzde 5'i buldu. Tam yedi gün sonra endeks deprem öncesi seviyesinin yüzde 6.2 üstündeydi.

* * *

Bu ülkede tam 477 bin kişi TÜPRAŞ hisseleri için ön talepte bulunarak özelleştirme yoluyla ekonominin geleceğine ortak olmak istedi. Talepte bulunanların dörtte üçü küçük yatırımcıydı.

Bu güvene ihanet ayıptır...