Banker Kastelli 26 yıldır ölüydü

Ama "Banker Kastelli" adıyla yerine getirdiği işlev açısından zaten 26 yıldır ölüydü.

Banker Kastelli, Türk ekonomisinde köşe başı bankerlerinden bugünkü küresel bankacılık sistemine geçiş sürecindeki kayıp halkaydı!

* * *

Bugün tasavvur etmesi bile zor ama çok değil 30 yıl önce bu ülkede parasını bankaya yatıran zarar ederdi. Faizler o kadar düşüktü ki, bankadaki para enflasyonla erir giderdi.

24 Ocak 1980 kararları ile bu düzen değişti, 1 Temmuz 1980’de faizler serbest kaldı.

Ama bankalar hemen "Centilmen Antlaşması" imzaladı, muhtemel faiz yarışı önlendi.

Bankerler -ki en büyüğü Cevher Özden’di- işte bu nedenle yaratıldı ve kullanıldı.

Faiz tavanını delmek istemeyen ama ve lakin daha fazla para toplamak isteyen bankalar;

- Mevduat sertifikası denilen sisteme başvurdu.

- Sertifika faizi ortak sınırın altında tutuldu.

- Sertifika, pazarlamacı bankere daha ucuza satıldı.

- Banker sertifikayı topladığı paraya güvence kıldı.

- Vatandaş bankere yatırdığı paranın karşılığı var sandı.

- Oysa banker bazen faiz kuponunu ayrı, sertifikayı ayrı sattı.

- Bankalar faiz yarışına girmedi ama çılgınlık bankere bulaştı.

- Aylık yüzde 10-12 faizle para toplayan bankerler çıktı.

* * *

Askeri yönetim ve merhum Turgut Özal ekibi, hızla duvara koşan sisteme müdahale etmedi.

Ne var ki 1981 yılı sonbaharında banker piyasasında en küçükten başlayarak -yeni para sıkıntısını önce onlar hissetti- yaprak dökümü yaşadı. Mukadder hale gelen büyük çöküşün maliyetini azaltmak amacıyla hükümet ve bankalar kesimi ayrı ayrı kararlar aldı.

Para toplama kuralları sıkılaştı, 40 banka bir araya geldi, "Bankere sertifika satmayız" kararına vardı. (18 Haziran 1982) Kastelli ertesi gün yurtdışına kaçtı.

Geride bıraktığı siyasi ve mali bilançoya gelince...

Bir milyar dolar para:
Öncelikle bankalar sınırlı risk alarak (sadece sertifika anapara ve faizi kadar) bir milyar dolardan fazla taze kaynak yarattı.

Sadece 2 batık banka:
Bankacılık kesimi sadece iki batıkla (Hisarbank ve İstanbul Bankası) bu krizden kurtuldu, büyüyerek yoluna devam etti.

Siyasi fatura yok:
Krizde ağır ihmali bulunan Turgut Özal ve Kaya Erdem 1982 temmuz ayında istifa etti, ama hemen ardından parti kurup 1983 seçimlerinde yüzde 45 oyla iktidara geldi.

Kastelli geri döndü:
Kastelli hapis yatıp çıktı. Şirketi tasfiye oldu. Kastelli, ölene kadar "Bana para toplama izni verin, kapımda kuyruk olur" iddiasını korudu.

* * *

Bankerlerin batmasından tabii ki tasarrufçu zarar gördü.

Ama hepsi ve tamamen değil. Çünkü bankerlikte sisteme son giren parayla eski borçlar ödenir. (Ponzi oyunu) O yüzden para akışı kesilene kadar sorun çıkmaz.

Daha somut anlatalım...

Diyelim ki bankere 1 milyon TL (dikkat YTL değil, o tarihte ev alınırdı) yatırdınız. Ayda 100-120 bin TL faiz aldınız. İlk yılda anaparayı kurtardınız, enflasyon hariç kára geçtiniz demektir. Banker batmadan paranızı çekerseniz hiç kaybınız olmaz, aksine deli para kazanırsınız.

Kıssadan hisse, her işte olduğu gibi banker oyununda da ilk uyanan kazançlı çıkar.

Trenin son vagonuna atlayan, daha uyanıklara para kazandırır.