70 yılda 77 ilk imza yaratan yayıncı Varlık

Ama bir yayınevi var ki, sadece marka olmakla kalmıyor, 70 yıldır markaların ilk imzasını taşıyor.

Evet bildiniz: Varlık Yayınları.

Varlık Dergisi bu yılın 15 Temmuz tarihinde 70'inci yılını geride bıraktı. Derginin Genel Yayın Yönetmeni Enver Ercan üşenmedi, derginin geçmiş bin 150 sayısında ilk imzası yayınlanmış ünlüleri saydı.

Tam 77 isim. Aralarında kimler yok ki? Melih Cevdet Anday, Cahit Sıtkı Tarancı, Orhan Veli, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Necati Cumalı'dan, Tarık Dursun K., Ece Ayhan, Attila İlhan, Yaşar Kemal, Aziz Nesin, Semih Poroy ve Tomris Uyar'a kadar her yaş ve renkten geniş yelpazeli bir yazar/çizer portföyünün ilk imzası Varlık'ta çıkmış.

Dergi ve yayınevinin (1946) kurucusu Yaşar Nabi Nayır'ın 1981 yılında vefatından sonra işin başına geçen kızı Filiz (Nayır) Deniztekin ve eşi Osman Deniztekin'le maziden çok bugünü konuşmak niyetindeyiz. Sanattan çok maliyet, dağıtım ve satış rakamlarıyla ilgiliyiz.

KİTABIN SACAYAĞI KIRIK

Osman Deniztekin'e göre Türk yayıncılığının sacayağı kırık. Yáni yayınevinin dağıtım kanalı olarak kullanabileceği büyük perakende zincirleri ve kütüphane ayakları eksik.

Anadolu'da bırakın yayınevini, kitapçı bile kalmadığından yakınıyor. Biraz hazin ve fakat komik bir örnek sunuyor: ‘‘Malum Orhan Pamuk'un Kar isimli kitabı Kars'ta geçer. Ama Pamuk'un bir TV söyleşisinde anlattığına göre kitap çıktığında Kars'taki kitabevi sadece 17 tane sipariş vermiş.’’

Deniztekin bir türlü Batı ölçütlerine göre genişleyemeyen kitap pazarına büyük perakende zincirlerinin, marketlerin girmesini hayırlı gelişme sayıyor, ‘‘Aslında marketten alışveriş yapan muhtemelen kitap okuru değil. Popüler olanı takip eden bir kitle var. Market raflarındaki kitapla pazar genişliyor, ucuz ve pratik seçenek sunuluyor’’ diyor.

1968 kuşağından, Robert Akademi mezunu Osman Deniztekin ABD yıllarını anarak kitap pazarındaki üçüncü eksik ayağı olarak kütüphaneleri gösteriyor: ‘‘Bugün ABD ve Avrupa'da yaygın olan STM (Scientific, Technical, Medical yani bilim, teknik ve tıp) yayınlarının üretimi ve pazarı Türkiye'de çok cılız. Diyelim bir akademisyen ABD'de kitap yazmak isterse iki yıl paralı izne çıkar, emrine bir araştırma asistanı verilir. Kitabını en azından üniversite yayınevi basar. Bazı kitaplar için daha çıkar çıkmaz 30 bin kadar üniversite/kolej kütüphanesinden sipariş gelebilir. Dolayısıyla uzman yayınevleri de ticari açıdan güçlenir.’’

YILDA BEŞ BİN YENİ KİTAP

Dağıtım kanalları zayıf kalınca büyük sermayenin kitap işine girmesinin fazla yarar sağlamadığını düşünüyor Deniztekin, ‘‘Bugün bankalar, büyük holdingler kitap yayıncılığına girdi. Ama taban o kadar sığ ki nüfuz edemiyorlar’’ diyor. Ve gelelim hazin rakamlara...

Türkiye'de geçen yıl 5 bin 208 yeni kitap basıldı. Aslında bakanlıktan alınan ISBN sayısı 14 bin ama broşür ve tanıtım malzemesi düşülünce basılan kitap sayısının bu düzeye indiği varsayılıyor.

Nüfusu Türkiye'den az (48 milyon) Güney Kore'de Publisher's Weekly'nin raporuna göre 10 binden fazla kayıtlı yayıncının 2002 yılında ürettiği çocuk kitaplarının sayısı 6 bin 094. Aynı ülkede ortalama 7 bin resimli roman yıllık 25 milyon tiraja ulaşıyor. Kısacası Güney Kore'de sadece iki kategoride üretilen yeni başlık sayısını toplarsanız Türkiye'de geçen yıl ISBN alan kitap sayısına eşit. Gerisini siz düşünün.

Veya kitap özelinde bir örnek verirsek... Betty Mahmoudi'nin ‘‘Kızım Olmadan Asla’’ adlı kitabı Türkiye'de fena satmadı: 30 bin. Ama nüfusu 14 milyon olan Bulgaristan'daki satışı aynı dönemde 100 bini aştı.

Yedi Meşaleciler'den Sait Maden'in kuşuna

Üsküp göçmeni Yaşar Nabi Nayır, 1933 yılında dergisinin ismini ‘‘yoktan var etme’’ çabasından ilham alarak koydu. 13 yıl sonra İstanbul'a taşınıp Varlık Yayınları'nı kurduğunda aynı cesareti işe bir şiir kitabıyla başlayarak gösterdi. Ama cesaretinin ödülünü aldı: Cahit Sıtkı'nın ‘‘35 Yaş’’ kitabı ilk baskısında 5 bin satarak Nayır'ı utandırmadı.

Yayınevi ikinci büyük çıkışı Mahmut Makal'ın Bizim Köy'ü ile yakaladı. 1960'larda Atatürk'le ilgili kitapları yine satış listelerinde ilk sıralara oturdu. Mükerrer baskıları saymazsak Varlık Yayınları'nın bugüne kadar bin 500'ün üstünde yeni kitap ürettiği tahmin ediliyor.

Varlık'ın ilk logosu, Nayır'ın da kurucusu olduğu Yedi Meşaleciler akımının (diğer üyeleri Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Seba, Kenan Hulusi, Cevdet Kudret Solok, Muammer Lütfi, Vasfi Mahir Kocatürk) simgesi olan meşaleydi. 1981 yılında derginin yeni kapak düzenini tasarlayan Sait Maden'in çizdiği, beyaz kuş olarak stilize edilmiş 'V' harfi yayınevinin amblemi oldu.

En çok satan klasik: Bir Delinin Hatıra Defteri

Varlık denilince akla gelen iki gelenek Atatürkçülük ve dünya klasikleri...‘‘Bestseller klasik hangisi?’’ diye sorduğumuzda, gülerek ‘‘Gogol'un Bir Delinin Hatıra Defteri’’ yanıtını veriyor Osman Deniztekin ve ekliyor, ‘‘Genco her sahneye koyduğunda bir baskı daha yapılıyor neredeyse.’’ Filiz Nayır Deniztekin'e göre bu kitap yayın yaşamı boyunca diğer yayınevlerinin baskıları ve korsanlarıyla birlikte yaklaşık 100 bin adet satmış olmalı. Çok satan klasikler listesinde ikinci sırada Dostoyevski, üçüncü sırada Panait İstrati yer alıyor. Varlık Yayınları'nın Atatürk kitaplarının çok satanı ise Mustafa Baydar'ın ‘‘Atatürk Diyor ki’’ başlıklı eseri. Ne var ki bugün Varlık Yayınları farklı bir alanda at koşturuyor: Kişisel gelişim kitapları. Stephen Covey'in ‘‘Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı’’ isimli kitabının satışı Türkiye'de 60 bine ulaştı. (Güney Kore'de bir milyon). Dahası bu kitapla Varlık Yayınları son on yılın en fazla okuyan kesimi sayılan muhafazakar okura bir pencere açmış oldu.

ORTALAMA KİTAP FİYATI ALTI DOLAR

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003(*)

Yeni kitap sayısı 3.101 3.734 4.285 4.745 4.524 5.208 3.033

Yayıncı sayısı 392 422 537 598 599 643 540

Ortalama fiyat (USD) 5.8 6.2 7.1 7.9 5.9 6.3 6.8

Kaynak: www.kitapgazetesi.com/pandora