AkÅŸener'den Acun'a Türkiye'nin Facebook portresi

Eskiden toplumla ilgili en çok bilgi sahibi olan kuruluşlar, en fazla kişisel veriyi toplayanlardı: Yani devlet ve onların resmi istatistik kurumları.

Bugün ise insanlar çok daha büyük miktarda kişisel veriyi bedavaya iki kuruluşa teslim ediyor: Google ve Facebook.

Türkiye'de online nüfusun yüzde 94'ü Facebook kullanıyor. Milyonlarca insan her gün defalarca Facebook'a bağlanıyor ve hatta birçoğu konum bilgilerini de paylaşıyor. Kısacası Facebook, kimin, nerede, ne yaptığını; neyi sevip neyi beğenmediğini hemen herkesten çok daha iyi biliyor.

Google verilerini inceleyerek Türkiye'nin resmi verilerden çok daha gerçekçi bir fotoğrafını çekmeye ve dip dalgalarını ortaya çıkarmaya çalıştığımız geçen ayki haberde de şunu belirtmiştim (o haber şurada): 

Sosyal medyada çoğu insan kendi imaj yönetimini yapıyor, örneğin mutsuzsa bile mutlu pozlar verebiliyor. Sahte takipçilerle şişirilen, para karşılığı etkileşim yaratılan hesaplar ve sayfalar da var.

Bu yüzden sadece sosyal medya hesaplarındaki içeriği analiz ederek topluma dair gerçekçi sonuçlara varmak mümkün değil.

Buna karşın Facebook Reklam Yöneticisi, reklam hedeflemesi için gerçeğe çok daha yakın veriler sunduğunu savunuyor.

Takipçi sayısı vb. şişirilmiş verilerin ötesinde tüm online davranışlarınızı izleyerek örneğin belirli bir şarkıcının hesabını beğenmiş olmasanız bile size o şarkıcıyla ilgili bir haber gösterebiliyor size... Yapay zekayı da kullanarak bu şekilde daha yüksek etkileşim yarattığını öne sürüyor.

Facebook'un ABD'de son dönemde "depresif hisseden çocuklar" gibi kitlelerin hedeflenmesine imkan sağlaması, "kararsız seçmen" hedeflemesiyle Rusların ABD başkanlık seçimlerini manipule etmesine zemin hazırlaması eleştirilmişti.

Türkiye'de bu araç üzerinden bu tür hedeflemeleri yapamıyorsunuz, ama yine de örneğin "İzmir'de yaşayan, son 6 ay içinde nişanlanmış, 30 yaş üstü, İngilizce bilen basketbolsever kadınlar" gibi detaylı hedeflemeler yapmak mümkün. Elbette bu detaylar arttıkça hedef kitle daralıyor. Mesela bu hedeflemeyi denediğimde Facebook 15 bin kişilik bir potansiyel erişim öngördü.

Reklam Yöneticisi'ne girip konum, yaş, cinsiyet, dil, demografik bilgiler, ilgi alanları vb. parametreleri istediğiniz gibi doldurduğunuzda, Facebook algoritması özerk olarak oluşturduğu kategorileri tarayıp size "potansiyel erişim" kitlesinin büyüklüğünü söylüyor ve siz de bu "özel hedef kitleden" kaç kişiye, ne kadar para harcayarak ulaşabileceğini görüyorsunuz.

Hızlı bir araştırma bile, sosyal medyada çok daha fazla takipçisi olan birçok kişinin aslında o kadar da büyük bir kitleyle ilişkilendirilmediğini göstermeye yetti. Bazı isimler içinse tam tersi bir durum söz konusu. Hemen göze çarpan sonuçlar şöyle (Siz de alttaki aramalar için aynı aracı kullanarak bu sayıların sağlamasını yapabilirsiniz):

DEMOGRAFÄ°

* 2016 resmi verilerine göre Türkiye'de 15-64 yaş arası 54 milyon 274 bin kişi yaşıyor. Facebook ise aynı yaş grubu için potansiyel erişimini 48 milyon olarak gösteriyor. Böylece nüfusun çok büyük bir bölümüne eriştiğini doğruluyor.

* Türkçe konuşan 47 milyon, İngilizce konuşan 6.2 milyon, Arapça konuşan 2.5 milyon, Almanca konuşan 870 bin "potansiyel erişim" var Türkiye'de... Almanya'da ise Türkçe konuşan 1.6 milyon kişi görünüyor. *

* Türkiye'de 50 milyon kişiden 45 milyonu memleketinden uzakta görünüyor. 14 milyonluk İstanbul'da ise 12 milyon bu durumda. Sadece 2 milyon "İstanbulluyum" diyor.

* "Yurtdışında yaşanların ailesi" kitlesine 400 bin kişi dahil.

* 13 milyon üniversite mezunu, 6.4 milyon lise mezunu var. 1.8 milyon ise üniversite öğrencisi.

* Türkiye'de "X Kuşağı" 14 milyon, "Millenials" olarak da bilinen "Y Kuşağı" ise 27 milyon Facebook kullanıcısına tekabül ediyor.

SİYASETÇİLER

* Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 12 milyon ile Facebook'ta Türkiye için en geniş potansiyel kitleye sahip isim.

* Kemal Kılıçdaroğlu'nun potansiyel erişimi 6.4 milyon, Selahattin Demirtaş'ınki 1.2 milyon, Binali Yıldırım'ınki 730 bin, Devlet Bahçeli'ninki ise 510 bin görünüyor.

* Meral Akşener 1.4 milyonla sadece kadın siyasetçiler arasında değil, Türkiye'deki tüm kadınlar arasında en yüksek potansiyel erişim miktarlarından birine sahip Facebook'a göre... 

DİN VE HAYAT GÖRÜŞÜ

* Facebook'a göre Türkiye'de "İslam" için potansiyel erişim 13 milyon kişi iken, "şeriat" için 720 bin, "ateizm" için 690 bin kişi, "siyonizm" için ise 86 bin.

* Tesettürle ilgili 8.7 milyon kişi, namazla ilgili 570 bin kişi, alkollü içkilerle ilgili 4.7 milyon kişi var.

* Burada bir noktaya dikkat etmek gerekiyor. Bu kitleler arasında kesişim olabiliyor. Yani örneğin 13 milyon kişi "İslam", 12 milyon kişi Atatürk ilgi kategorisinde diye, hayat tarzı olarak birbirine karşıt iki grup var gibi anlaşılmamalı. Facebook'a göre Türkiye'de 6.6 milyon kişi hem Atatürk hem de İslam ile ilgili, yani bahsi geçen iki grubun ciddi bir kesişim kümesi var.

* 1.4 milyon kişi "milliyetçi," 200 bin kişi ise "Turancı" kitlesinde.

EÄžLENCE VE KÃœLTÃœR

* Yıldız Tilbe 2 milyon potansiyel erişim ile Meral Akşener'in önünde Türkiye'nin en geniş Facebook kitlesine sahip kadını... Ebru Gündeş de 1.4 milyonda. 

* Cem Yılmaz'ın potansiyel erişimi 2.6 milyon, Acun Ilıcalı'nın 1 milyon, Tarkan'ın ise 840 bin.

* 9.4 milyon kişilik tiyatro kitlesi, 1.9 milyon kişilik müze kitlesi var. Satrançla ilgili 930 bin kişi görünüyor.

* 1.5 milyon kiÅŸi konsol oyunu oynuyor. 1.9 milyon kiÅŸi "teknolojiyi erken benimseyenler" kategorisinde.

* 14 milyon kişi "sık seyahat edenler" kategorisinde. (Başta da belirttiğim gibi Facebook bu tür verileri sadece "Seyahat seviyorum" gibi paylaşım yapanları izleyerek tutmuyor, konum bilgilerine bakıp onlar paylaşım yapmasa bile bunu saptıyor) 

* "Kediler" için Türkiye'de potansiyel erişim kitlesi 7.5 milyon, "köpekler" için ise 7 milyon.

CÄ°NSELLÄ°K VE Ä°LÄ°ÅžKÄ°LER

* Facebook Reklam Yöneticisi'nde Demografik Bilgiler/İlişki/İlgilendikleri üzerinden ulaşılabilen verilere göre Türkiye'de 18 yaş üstü Facebook kullanıcıları arasında erkeklerle ilgilenen 360 bin erkek, erkekler ve kadınlarla ilgilenen -yani Facebook'un biseksüel olarak gördüğü 1.3 milyon erkek var. 

* Aynı araca göre kadınlarla ilgilenen kadın sayısı 530 bin, erkekler ve kadınlarla ilgilenen kadın sayısı ise 380 bin. Bu duruma bakılırsa erkeklerde biseksüellerin, kadınlarda ise eşcinsellerin oranı daha fazla. 

* Facebook Türkiye'de toplam biseksüel sayısını 1.7 milyon kişi olarak veriyor.

* "LGBT" ile ilgili 2.3 milyon kişilik bir kitle görünüyor.

* Reklam Yöneticisi'ne bakılırsa Türkiye'de 360 bin kişi uzaktan ilişki yaşıyor.

SPOR 

* Geçen ayki Google araştırmasında Beşiktaş ile ilgilenen kitlenin son dönemde hızlı bir artış gösterip Fenerbahçe'yi yakaladığını, Galatasaray'ın ise hala bir adım önde olduğunu yazmıştık. Google arama yoğunluklarının 2004'ten beri izlediği seyri esas alan bu araştırmada "taraftar sayısı" gibi net rakamlara ulaşmak mümkün değildi. Facebook Reklam Yöneticisi'nin hedefleme aracını kullanarak Facebook'un eriştiği kitle açısından bu sayılara ulaşmak mümkün.

* Buna göre Türkiye'de 13-65 yaş arası nüfusta 13 milyon Galatasaray ile, 11 milyon Facebook kullanıcısı Beşiktaş ile ilgileniyor, Fenerbahçe ise 9.3 milyon.

* Peki üç büyük kulübün taraftarı içinde Facebook'a göre Atatürk ile de ilgilenen en çok taraftar hangisinde? Buna göre Galatasaray'ın 6.3 milyon, Beşiktaş'ın 6 milyon, Fenerbahçe'nin ise 4.7 milyon taraftarı Atatürk ile de ilgili. Oransal olarak bakıldığında en çok Fenerbahçe taraftarının Atatürk ile ilgili olduğu görülürken, bu alanda en düşük oran ise Galatasaray'da.

* 7.9 milyon Facebook kullanıcısı spor bahisleriyle ilgili.

BU SAYILAR DOÄžRU MU?

Facebook geçen yıl video izlenme sayılarını olduğundan yüksek gösterdiğinin ortaya çıkması üzerine yeni bir eleştiri dalgasıyla karşılaşmıştı.

Yukarıdaki sayılara bakınca da insan şöyle soruyor: Ne yani, Türkiye'de gerçekten 9.4 milyon potansiyel tiyatrosever, 1.7 milyon biseksüel ve sadece 1.4 milyon milliyetçi mi var?

Bu sayılar gerçekse neden tiyatrolar dolup taşmıyor ve merkez sağdaki milliyetçi oyları kapma kavgasını niye birçok parti kritik önemde görüyor?

Facebook algoritması şeffaf olmadığından, verilerinin çoğu da bağımsız denetime tâbi tutulmadığından, kendi reklam aracının bize sunduğu bu sayıları doğrulamak veya yalanlamak mümkün değil.

Bu yüzden reklamverenler bir yandan hedefleme imkanlarının artmasına sevinirken, bir yandan da şişirilmiş hesaplar, sahte tıklamalar ve güvenilirliği sorgulanan veriler nedeniyle Facebook'u sorgulamaya başlamış durumdalar.

 

Önemli not: Bu arada Türkiye'de bazı şirketler son dönemde "Facebook verilerini kendi elimizdeki verilerle birleştirip çok daha isabetli hedefleme yapabiliyoruz. 1000 gösterim 15 lira" gibi tanıtımlar yapmaya başladılar. Kendilerine 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu'nu hatırlatıp buranın ABD değil Türkiye olduğunu ve Anayasa Mahkemesi'nin kişisel verilerle ilgili 2014'teki kararını hatırlatmakla yetiniyorum. Kullanıcının onayını almadan anonimleştirilmemiş kişisel verileri satıyorlarsa başları çok ağrıyabilir.  

 

Yeni Medya'dan kısa kısa

* Facebook'un altı ülkede yaptığı test, yayıncıları ayağa kaldırmış durumda. Bu test sırasında tüm yayıncılar, uygulamaya yeni eklenen "Explore" (Keşfet) adlı ayrı bir akışa hapsedildi. Burası Facebook arkadaşlarının yer aldığı asıl akıştan farklı bir yerde olduğu için, yayıncılara Facebook üzerinden gelen trafik dibe vurdu. ABD'de (sahte) haberler yüzünden ağzı yanan Facebook çareyi haberleri ağından çıkarmakta bulursa bu şimdiye kadar görülmemiş büyüklükte bir tepkiyle karşılaşmasına neden olabilir. (Devamı şurada) 

* Geçen hafta yazdığım ABD medyasındaki taciz ve tecavüz iddialarının ardından bu kez CNN, gazeteci Mark Halperin'e yönelik ciddi iddiaları gündeme getirdi. (Devamı şurada)

* ABD'de Trump Çağı'nın en şaşırtıcı etkisi: 18-24 yaş arası gençler haber için para ödemeye ilk kez başladı. (Devamı şurada)

* İki yeni araştırma, uzun içeriklerin insanları yormadığını, aksine insanların buna aç olduğunu ortaya koydu. (Devamı şurada)

* İnternet 2014'ten beri görünmez bir değişim yaşıyor. Geçmişte trafik kaynakları çok daha çeşitliyken, bugün toplam trafiğin yüzde 70'i Google ve Facebook üzerinden geçiyor. Alttaki tablo, diğer tüm kaynaklar erirken Facebook ve Google'ın son 3 yıldır interneti nasıl domine etmeye başladığını gösteriyor.

* İngiltere'de yeni kurulan Echobox adlı şirket, medya kuruluşlarının iç ölçüm sistemlerini yapay zeka ile kullanıp sosyal medya hesaplarının yönetimini otomatize edebiliyor. (Devamı şurada)

* Bir dönem sosyal videonun yemek dalında bir numaralı örneği olarak gösterilen Buzzfeed'in Tasty serisi, aylık 70 milyon etkileşimden 20 milyona gerilemiş görünüyor. (Devamı şurada)