Güzel ahlak örneği: Hz. Muhammed

Peygamberimiz Hz. Muhammed’in en önde gelen özelliklerinden biri üstün bir ahlaka sahip oluşudur.

Ahlak, güzel ve kötü olarak ikiye ayrılır.

- Edep, tevazu ve kerem güzel ahlak örneğiyken edepsizlik, kibir ve cimrilik ise kötü ahlaka örnektir.

*

Kuran’da sürekli olarak insanlara ahlaklı ve erdemli olmaları, çirkin işlerden ve hayâsızlıklardan ise uzak durulmaları tavsiye edilmektedir.

Müslüman olduğunu ifade eden ve hatta kendisini dindar olarak tanımlayabilecek olan birçok insanın zaman zaman ahlak dışı davranışlarda bulunduklarına şahit oluruz. Bu kişilerin adaletsiz davrandıklarını, insanları aldattıklarını, sözlerini tutmadıklarını, çirkin iş ve davranışlar sergilediklerini görürüz.

- İşte bu noktadaki sıkıntı, kişilerin dini ilkeleri yeterince özümsememelerinden kaynaklanır.

Oysa Kuran ayetlerine göre gerçek bir inanan hiçbir durumda ahlaklı ve erdemli davranmaktan ödün vermemeli ve her şartta nefsine hâkim olabilmelidir. Ancak bu şekilde Kuran’ın canlı bir modeli olan peygamberimiz Hz. Muhammed’i ve diğer tüm peygamberleri örnek almamız mümkün hale gelir.

KORKU DİLİ DEĞİL, SEVGİ DİLİ

Çocuklara Allah’ı ve ayetlerini anlatırken Kuran’dan bir metot olan sevgi ve muhabbet dilini en hassas şekilde gözetmek gerekir.

- Allah’ın rahmet ve merhamet sahibi olduğunu, kullarını affetmek istediğini, onlara her defasında hatalarından dönmeleri için fırsatlar verdiğini anlatırken bir yandan da adil olduğu için, kötülükler yapanların hak ettikleri şekilde cezalandırılacaklarının da öğretilmesi gerekir.

*

Rum suresi 30. ayette ‘Fıtrattan verilen din’ ifadesi yer alır ve her bireyin doğuştan gelen özelliklerinin dinin iddialarını onaylayıcı özellikte olduğuna dikkat çekilir.Önemli olan Allah’ın yaratılıştan vermiş olduğu bu tabiatın güzel bir şekilde korunması ve en doğru şekilde yönlendirilmesidir. Özellikle dini hassasiyeti olan ailelerdeki çocuklar küçük yaşlardan itibaren aile içinde bir şekilde dini kavramlarla muhatap olmaktadırlar.

*

Muhtemelen en fazla duydukları kavram Allah’tır.m ‘Bismillah’, ‘Maşallah’, ‘İnşallah’, ‘Allah razı olsun’, ‘Allah kazadan beladan korusun.’

- ‘Allah’a emanet ol’, ‘Allah yardımcın olsun’ gibi pek çok söz işitirler.Esasen bu kullanımlar az çok çocuğun zihin dünyasında Allah ile ilgili bilgilerin netlik kazanmasını sağlar.Sürekli olarak “Allah çarpar”, “Kuran çarpar” ya da “Anne babanı üzersen, dediklerini yapmazsan, Allah seni cezalandırır” ifadelerini kullanarak çocuk üzerinde otorite kurmak ve istediğini yaptırmak için Allah’ı sürekli cezalandıran bir güç olarak tanıtmak doğru değildir.

*

Çocuk doğru olmayan bir davranış sergilediğinde “Allah seni cehennemde yakar”, “Taş yapar”, “Kör eder” gibi tehditlerle değil “Bu davranış doğru değil” gibi cümleler kullanmak ve doğrudan çocuğu değil eylemi hedef almak gerekir.m Çocuk korktuğu için değil, Allah’ı sevdiği için O’nun hoşlanmayacağı bir şeyi yapmaktan uzak durmalıdır.

EN TEHLİKELİ ZEHİR: KİBİR

“Kİbİrlenerek insanlardan yüzünü çevirme, yeryüzünde kasılarak yürüme. Çünkü Allah, kurula-kurula kendini övenlerin hiçbirini sevmez.” (31 Lokman Suresi 18)

Kibir yani kendini beğenerek büyüklenmek ve kendini başkalarından üstün tutmak şeytani bir özelliktir. 

- “İblis de Allah’ın emrine rağmen kendisini Hz. Âdem’den üstün görerek kibirlenmiş ve bu isyanı sebebiyle Allah katından kovulmuştur.” (Ali İmran suresi 12)

*

Gerçek anlamda inananlar tevazu sahibi yani alçakgönüllü ve büyüklenmekten uzaktırlar. Her ne nimet ve imkâna sahip olurlarsa olsunlar sahip oldukları sebebiyle kendilerini diğer insanlardan üstün görmezler.m “Şüphesiz yüce Allah imtihanı gereği insanların bir kısmını diğer bir kısmından dereceler bakımından üstün kılmıştır.” (Zuhruf suresi 32)

Ancak bu noktada kula düşen sahip olduğu üstünlükler sebebiyle büyüklenmek değil bu üstünlüğün yüce Allah’ın bir lütfu olduğunu bilerek şükretmek, tevazu içinde olmak ve sahip olduğu üstünlükleri Allah’ın rızasına uygun olarak insanlığın faydasına olacak hayırlı işler için kullanmaktır.

-

Bununla beraber hiç şüphesiz asıl önemli olan bu dünya hayatındaki üstünlük değil ahiret yurdundaki üstünlüktür. Bu üstünlüğü sağlayacak olan ise insanların Allah’a olan yakınlık ve bağlılıkları yani takvalarıdır.

İNSANLARA VE ÇOCUKLARA OLAN ŞEFKATİ

“Allah’ın rahmeti sayesinde sen onlara yumuşak davrandın. Ama eğer onlara karşı katı yürekli davransaydın, kesinlikle senden uzaklaşırlardı: Şu halde onları affet, affedilmeleri için de dua et ve yönetim işinde onlarla istişare et! Artık kararını verdiğin zaman da, Allah’a güven! Çünkü Allah kendisine güvenenleri sever.” (Ali İmran suresi 159)

*

Peygamberimizin Kuran ahlakından edinmiş olduğu tecrübesi ile çocuklar başta olmak üzere,

- İnsanlara yaklaşımında nezaket sahibi olduğu,

- Çocuklara sevgi ve şefkat ile muamele ettiği, onlarla ilgilendiği, şakalaştığı,

- Onlarla oyunlar oynadığı, güzel konuştuğu, namaz kılarken dahi sırtından kucağından indirmediği,

- Onları öpüp kokladığı, kucakladığı, kız ve erkek çocuklar arasında ayrım yapmadığı,

- Onlara hediyeler verdiği, ziyaret ettiği, aralarında adil davrandığı,

- İnançlı, erdemli ve ahlaklı yetişmeleri konusunda eğitimlerine önem verdiği ve inananlara da çocuklarla iletişim konusunda tavsiyelerde bulunduğu rivayet edilmektedir.

*

Peygamberimizin insanları Allah’ın mesajına davet ederken benimsediği tebliğ metodu ve Allah’ın ayetlerini uygulamadaki titizlik ve hassasiyeti sonucu oluşan merhamet, güven, hoşgörü ve empati gibi insani özellikleri ve insanların görüşlerine değer vererek onları dinlemesi bizler için güzel birer örnek olmalıdır.

ALLAH’IN İSİMLERİ

Habîr

Her şeyden en iyi biçimde haberdar olan. Her şey hakkında en iyi haber veren.

Melik

Güç, saltanat ve yönetimin en yüce sahibi. Eşsiz yönetici. Mülkünde mutlak otorite sahibi olan.

SOSYAL PSİKOLOJİNİN ÖNCÜSÜ: EL CAHIZ

EL Cahız (776-868), sosyal psikoloji ve hayvan psikolojisinin öncüsü olarak gösterilir.

Mutezile düşünce ekolünün en önemli düşünürlerinden biri olarak gösterilen Cahız, karıncaların sosyal yaşamını ve örgütlenmesini incelemiş, çeşitli hayvanların iletişimleri ve psikolojileri konusunda yazmıştır.

- Besin zincirine dikkat çeken ve onun önemine ilk defa vurgu yapan biyolog, Cahız’dır.

- 350 hayvanı tarif eden Cahız, çevrenin bir hayvanın hayatta kalma olasılığına etkilerini incelemiş, çevre koşullarının belirli bir topluluğun bireylerinin fiziksel karakteristiklerini nasıl belirleyebileceğini anlamaya çalışmıştır.

- Bu nedenle bazı bilim tarihçileri Cahız’ı evrim kuramıyla ilgili önemli tezlerin öncüsü olarak gösterirler.