Emin Çölaşan: Sözlük rezaleti

Emin ÇÖLAŞAN

Önce, dilbilimci ve kültür adamı Ali Püsküllüoğlu tarafından Cumhurbaşkanı, Başbakan ve Başbakanlığa yazılan mektupları özetlemek istiyorum:

‘‘Bir devlet kuruluşu olan Türk Dil Kurumu bir ‘Türkçe Sözlük' yayınladı. Bir devlet kuruluşu tarafından hazırlanıp kamuya sunulan yayınlara güven duyulması doğaldır. Ben de bir yurttaş olarak, bu güven duygusuyla sözlüğü satın aldım. Pek çok yurttaş da kuşkusuz böyle yapmıştır.

Ancak söz konusu yayını kullandıkça gördüm ki, bu sözlük bilimsel bir esere yakışmayacak ölçüde yanlışlarla doludur. Bunu belgeleyen örnekler ekte sunduğum 44 sayfalık incelemede yer almıştır.

Bu yanlışlar, sözlüğün sadece ‘A' harfinde bulunanlardır.

İncelendiğinde, sözlükteki yanlışların birkaç bini bulduğu görülecektir.

Bir sözlükte bir tek virgül, bir tek harf yanlışı bile çok önemlidir. Sözlük yanlışsız olmalıdır. Hele Türk Dil Kurumu tarafından yayınlanan bir sözlükte hiç yanlış olmamalıdır.

Yanlışsız bir sözlük hazırlanana kadar bu sözlüğün satışının durdurulması, satılanların okurlardan geri alınması, yanlışların daha çok yayılmaması için Milli Eitim Bakanlığı'nın sözlükle ilgili tavsiye kararının kaldırılması dileğimdir.

Dilini seven bir yurttaş olarak bu konuyu size arzetmeyi bir görev bildim.’’

***

Ali Püsküllüoğlu bu konuda deneyimsiz, boş atacak bir kimse değil. Onun her konuda basılmış nice sözlükleri, bilimsel çalışmaları var. Geçenlerde kendisiyle konuştum ve sözünü ettiği belgeleri kendisinden aldım.

Türk Dil Kurumu sözlüğünün sadece ‘‘A’’ harfinde görülen yanlışları çıkarmıştı ve hadise gerçekten utanç verici boyutlara ulaşıyordu. Şimdi bu konuda birkaç örnek vereceğim:

Sözlükten- Adem baba: Hapishanede çevresindeki mahkûmları haraca bağlayan kimse.

Yanlış. Doğrusu hayatta hiçbir şeyi olmayan, kimsesiz serseri. Hapishanede ise parasız, aç, en kötü durumdaki mahkûm.

Sözlükten- Ağulamak: Ağulamak.

Yanlış. Bir sözcüğü, aynı sözcükle tanımlıyor. Peki ama ağulamak nedir? Sorunun yanıtı yok!

Sözlükten: Amcazade: Amcanın oğlu veya kızı.

Yanlış. Amcazade, sadece amcaoğludur. Amcanın kızı değildir.

Sözlükten: Amentü: Kuran surelerinden birinin adı.

Yanlış. Kuran'da bu adı taşıyan bir sure yok.

Sözlükten: Anakonda: Boğagillerden...yılan.

Yanlış. Doğrusu boğagiller değil, boagiller olacak. Sözlüğü hazırlayanlar boğa ile boa'yı karıştırıyor.

Sözlükten: Arabalı vapur: Arabaya taşıyan vapur...

Yanlış. Neyi arabaya taşıyan vapur? Doğrusu araba taşıyan vapur olacak. Ayrıca dilimizde arabalı vapur yok, araba vapuru var!

Sözlükten: Arşın: ...(Örnek veriliyor) Halebi oradaysa arşın burada...

Yanlış. Doğrusu Halep oradaysa arşın burada olacak.

Sözlükten: Atropin: ...Hekimlikte kullanılan zehirli bir ilaç.

Yanlış. Burada ilaç sözcüğünün madde olması gerekir, çünkü ilaç zehirli olursa insanı öldürür. Ama hekimlik, zehirli maddelerden ilaç yapar.

Sözlükten: Ahlat: ...(Örnek veriliyor) Ayının kırk türküsü var, kırkı da Ahlat üzerine.

Yanlış. Örnekteki Ahlat sözcüğü büyük harfle yazılmış. O takdirde bir ilçemiz olan Ahlat oluyor!

Sözlükten: Azmak: Küçük su birikintisi. Gölcük. Bataklık. Azmış kudurmuştan beterdir.

Yanlış. Buradaki örneğin sözcükteki anlamla hiçbir ilgisi yok.

***

Bunun gibi daha nice affedilmez hatalar ve yanlışlar. Püsküllüoğlu, sözlüğün sadece ‘‘A’’ harfinde tam 281 adet hata ve yanlış yakalamış.

Diğer harflerde olupbiteni varın siz düşünün.

Bu sözlüğü öğrenciler ve her kesimden insanlarımız kullanacak. Bütün bu yanlışlar, onlara ‘‘doğru’’ gibi yutturulacak.

Türk Dil Kurumu bir kamu kuruluşu. Anayasa'da bile yeri var. Böyle bir kuruluş tarafından hazırlanan ve bilimsel olması gereken bir sözlükte, böylesine vahim ve acımasız hatalara, yanlışlara nasıl yer veriliyor? Bunu anlamak mümkün değil.

Bunları denetleyen bir makam yok mu?

Hesap soracak kimse yok mu?

Dilimiz, böyle bir ciddiyetsizliğe ve sorumsuzluğa nasıl alet edilebiliyor?

***

Sözlük hazırlamak elbette kolay bir iş değil. Ömür törpüsüdür. Her sözcükte, her tanımda kılı kırk yarmak zorundasınız. Her eserde elbette ki bazı hatalar olabilir ve bunlar hoşgörülebilir.

Ama böylesine pes!

Uzmanlara göre bu sözlük, Türkiye'de şimdiye kadar yayınlanan en ilkel ve en kötü sözlük.

Onu yayınlamak da bir kamu kuruluşuna, Türk Dil Kurumu'na kısmet olmuş.

Başarılarının devamını dilerim!