Dünyanın zirvesindeki büyük sır

Dağcılar George Mallory ve Andrew ‘Sandy’ Irvine, 8 Haziran 1924’te en son Everest’in zirvesine 800 metre kala görüldü, kendilerinden bir daha haber alınamadı. Irvine’in anne ve babası üç ay arka kapılarını kilitlememişler, ya ansızın çıkar da gelirse diye. Dönmemiş Andrew. Yönetmen ve dağcı Thom Pollard sırra kadem basan ikiliden neredeyse bir asır sonra tam da onların izlediği yoldan Everest’in zirvesine doğru yolculuk ederken tek ümidi Irvine’in cesedini bulmak. Bu yolculukta Pollard’a eşlik eden seçkin dağcılar arasında yer alan Renan Öztürk tırmanışın fotoğraflarına da imzasını atıyor. Bu tırmanış, hepi topu bir saatlik bir belgesel olarak pazar gecesi ekranlara gelecek: ‘Everest’in Büyük Gizemi’/ ‘Lost on Everest’.

9 bin metreye yakın yüksekliğiyle dünyanın en yüksek dağı kabul edilen Everest birçok dağcının da mezarı. Yine de insanın aklını öyle bir başından alıyor ki... Zirveye çıkış da dünyanın en trafikli tırmanış yollarından biri. Akın akın geliyorlar ve yorgunluktan, susuzluktan oksijensizlikten, kalp krizinden patır patır ölüyorlar. Zaten belgesel, bir dağcının helikopterin ucunda sallanan cansız bedeninin görüntüsüyle açılıyor. Tabii hepsini helikopterle indirmek ne mümkün, bulunabilenlerin bir kısmı da bulundukları yere gömülmek zorunda.

Ay’a adım atmak kadar zordu

Şimdi biraz geriye dönüp bu tırmanışın ortaya çıkış hikayesine bakalım… Mallory ve Irvine ortadan kaybolduktan çok sonra 1953’de, Tenzing Norgay ve Sir Edmund Hillary, Everest’in zirvesine çıkan ilk isimler olarak tarihe geçiyor. Fakat zirvenin bu kadar yakınına kadar gittikleri fotoğrafla sabit olan Mallory ve Irvine ikilisinin zirveye ulaşıp ulaşmadığı şüpheli. Çünkü ulaşmışlarsa tarih değişecek, insanoğlu Everest’in zirvesine 1924’te çıkmış olacak.

Şimdi Ay’a adım atmak neyse, o zaman için bu tırmanış da o. Everest tarihçisi Tom Holzel de bu konuya yoğunlaşmış durumda. 1986’da kayıp dağcıları bulmak için ilk seferi de o düzenliyor fakat yoğun kar nedeniyle sefer başarısız oluyor. Uzatmayalım, 1999’da Thom Pollard’ın liderliğinde düzenlenen arama seferinin ilk gününde George Mallory’nin mumyalaşmış cesedine ulaşılıyor. Konuyla ilgili olanlar biliyordur elbet, ben hiç unutamayacağım bu çarpıcı görüntüleri ilk kez bu belgeselde izledim.

Everest’in zirvesine ulaşmak çoğu dağcının hayali. Ama maalesef çoğuna da mezar oluyor.

Nefessiz kalıyor, üşüyor, üzülüyor, seviniyoruz

Mallory bulunduğu yere gömülüyor, çevresinde büyük bir titizlikle araştırma yapılıyor ama ne Irvine’in cesedi ne de yanlarındaki VPK (Vest Pocket Kodak) kamera ortada yok. Başka dağcıların tanıklıklarından ve dönemin teknolojisiyle uzun yıllar boyu titizlikle hazırlanan haritalardan sonra Irvine’in cesedinin bulunduğu yerin koordinatları saptanıyor. İşte tarihi değiştirmesi beklenen bu son sefer için dağcılık alanının önemli isimleri bir araya geliyor ve zirveye yolculuk başlıyor.

Ama ne yolculuk! Beraber yola çıkıyor, nefessiz kalıyor, üşüyor, cesetlerin yanından geçiyor, umutlanıyor, üzülüyor, seviniyoruz. “Beni bırakın siz devam edin” kısmı bile var… Bir saatin içine, bir dünya sığdıran bu belgeseli kaçırmayın.

***Bu ayki ‘National Geographic’ dergisinin kapak konusu da Everest, tırmanışın hikâyesi Renan Öztürk fotoğraflarıyla ve dağcılardan birinin yazısıyla ayrıntılı olarak dergide... (National Geographic, pazar, 20.00 ve 23.10)

Ölümcül hava koşullarıyla mücadele

Belgeselden yana şanslı bir hafta: Dört Emmy ödüllü ‘Sıfırın Altında Yaşam’ belgesel dizisi... Kuzey Kanada’nın ücra bölgelerinde, ölümcül hava koşullarıyla boğuşarak yaşayanların hikâyeleri. (BBC Earth, pazar, 10.05)