Zavallı ABD zavallı dolar

Elimdeki rapora göre ABD, 27 yıldan beri "cari açık" veriyor ve verdiği açıkların toplamı 6 trilyon dolara yakın. Üstelik ABD’nin bütçesi de uzun yıllardır açık veriyor. Ancak eldeki son veriler, ABD’de bütçe açıklarının küçüldüğünü gösteriyor. Buna karşın cari açıkları kapanmak bir yana, giderek büyüyor. Ama herkesin ortak kanaati, bunun böyle gitmeyeceği, ABD’nin cari açıklarının da bir gün mutlaka azalacağı istikametinde. Tartışılan soru şu: Bu düzeltme hareketi sert mi, yumuşak mı olacak? Mesela, ABD Doları’nın tepetaklak aşağıya gitmesi ve küresel bir mali kriz çıkması şeklinde mi cereyan edecek, yoksa ekonominin soğuması, doların tedricen değer kaybetmesiyle yumuşak bir şekilde mi olacak? Genel kanaat bunun, uçağın piste kuş gibi konması gibi olmasa bile, yumuşak bir şekilde cereyan edeceği şeklinde. Ama ABD’nin cari işlem açıklarının, doların değer kaybetmesine sebep olacağında hemfikir. Bizde ise hálá, "cari açıkla kurun ilgisi yoktur" diye fetvalar veriliyor.

* * *

Eğer ABD Doları’nın değer kaybetmesi mukadderse, bu hangi para birimine veya birimlerine karşı olacak? Nedense dolar değer kaybetti veya kaybedecek dendi mi akla hemen, "Euro’ya karşı" geliyor. Halbuki doların, Euro’ya karşı değerli bir hali yok. Zaten Euro bölgesi de "cari açık" veriyor. İspanya, Fransa, İtalya ve Yunanistan cari açık veriyor. İngiltere, "Europe yes, Euro no" deyip, kendi para birimini muhafaza etti. Ama o da cari açık veriyor. Eğer Almanya olmasa Euro, dolar karşısında bugünkü değerini bile koruyamaz. Öyleyse dolar, Euro’ya karşı değil, başta Çin ve Japonya olmak üzere, hem ABD’ye hem de Avrupa Birliği’ne karşı cari işlem fazlası veren ülkelerin paralarına karşı değer kaybedecektir. Bu arada ciddi cari işlem fazlası veren petrol zengini Ortadoğu ülkeleri ile Rusya’nın para biriminden hiç bahsetmedim. Bence bu ülkelerin para birimleri zaten aşırı değerli. Üstelik bu ülkelerin paralarının uluslararası rezerv para olma şansı hiç yok. Bunların çoğu devlet bile değil.

* * *

Bilinen yöntemlerle ABD cari açık veriyor. Harvard’lı iki profesör de ABD’nin aslında cari açık vermediğini ileri sürüyor. Bu hocalar, ABD’nin a) ihraç ettiği teknolojinin kapital değerindeki artış, b) bizatihi ABD doları ihraç etmenin sağladığı senyoraj hakkı ve c) servetini güvenli bir varlığa bağlamak isteyenlere kendi devlet tahvilini sunarken tahsil ettiği "güven primi" toplayıp, görünen cari açıktan düşüyor. Geriye sıfır kalıyor. Buradan ABD’nin gerçekte cari açığı yoktur sonucuna varıyor. Amerika’nın "görünmez" döviz gelirlerini, fizikteki "kara madde" (dark matter) denilen bir kavramla açıklıyor. Ben artık ABD için üzülmekten vazgeçtim. Ama yüksek faiz rüşvetiyle değerli halde tuttuğumuz TL yüzünden verdiğimiz cari açığı ne yapacağız onu düşünüyorum.

Son Söz: Parası döviz olan, cari açığını dağdan aşırır.