Sıfır faizli reklamlar yasaklanmalıdır

Bankaların, tüketici kredisine yıllık yüzde 25 dolayında faiz uygularken, kredi kartı borçlarını erteleyerek, yani bunları zımnen tüketici kredisine dönüştürerek yıllık yüzde 65 faiz uygulanmasını etik bulmuyorum. Burada iktisatçıların "asimetrik enformasyon" dedikleri ve piyasa ekonomisinin işleyişini bozan bir keyfiyet bulunduğu çok açıktır. Profesyoneller tarafından yönetilen bankalar her tür malûmata (enformasyona) sahipken, amatör kredi kartı müşterileri çok kısıtlı malûmatla kendileri için en iktisadi kararı vermeye çalışmaktalar. Pek tabii vermemekteler.

* * *

Bugünkü yazıda, yukarıda anlattığım çarpıklığın hem benzeri hem de türevi olan ve "müşterinin bilgisizliğinden yararlan" diye isimlendirilebilecek bir uygulamayı sorgulayacağım. Bu, gayrimenkulden, otomobile, beyaz eşyadan, tüketim mallarına kadar hemen her alanda kullanılan "peşin fiyatına vade" kandırmacısıdır. Bu kandırmacamanın bir başka versiyonu da ilan ve reklámlarda yer alan "sıfır faiz" ifadesidir.

1-Türkiye’de Merkez Bankası’nın faizleri sıfır değildir. Hazine Bonolarının faizi sıfır değildir; bankadan alınan ödünç paranın faizi sıfır değildir. En önemlisi mevduatın faizi sıfır değildir. Hem de hiçbir para biriminde.

2- Böyle bir ortamda nasıl olur da bir sanayici veya tacir, müşterisine sıfır faizle vade yapabilir?

3- Yapılan apaçık bir kandırmacadır. Çünkü ortada dürüstçe ifade edilen bir "peşin fiyat" yoktur. Peşin fiyat belli olmadığı için, fiyatın içine gizlenmiş vade farkının yani "faizin" ne tutarı, ne de yüzdesi belli değildir.

4-Bir zamanlar "peşin fiyatına vade" yalanın arkasından, nakit ödeme indirimi yapılır denilirdi. Böylece müşteri, "nakit indirimi"nden kalkarak, uygulanan faiz yüzdesini hesaplayabilirdi. Şimdi bu bilgi de karartıldı.

5-Bu bilgi noksanından dolayı, ekonomik faaliyet gayri iktisadi bir mecraya sürüklenmektedir. Şöyle ki; müşteri bankada duran parasına yıllık % 13 net faiz alırken, satın aldığı malın bedelini vadeli ödeyerek yıllık %25 faiz yükü altına girmektedir. Sebebi, kandırılmasıdır.

6-Diğer taraftan esnaf, piyasada para dönmüyor, kimse peşin para ile alışveriş etmiyor diye yakınıyor. Hálbuki "peşin fiyatına vade" veya "sıfır faiz" cingözlükleriyle, piyasadan nakit parayı kovan iş adamının kendisidir.

7-Peşin diye etiketlenen fiyat, vade farkını yani finansman maliyetini de içerir. Yani mal fiyatını, faiz kadar arttırır. Bu da enflasyon ölçümlerinde hataya sebep olur.

Son Söz: Yanlış hesapla, doğru karar alınamaz.