Hani faizler düşünce kur yükselecekti

Bu politikayı uygulayanlar ve onların medyadaki destekçileri, dünyanın en yüksek faizin Türkiye’de olduğunu, YTL’nin de değerlenme rekoru kıran Euro’ya göre bile değerlenmiş olduğunu görüyor. Sonuç bu, ama ortada böyle bir politika yok diyorlar. Faizi ve kurları piyasa belirliyor deyip, uyguladıkları politikayı savunmaktan kaçınıyorlar. İktisat politikası denen şey, elde edilmek istenilen sonucu sağlayacak "mekanizma tasarımı"dır. Çünkü fiyatların "görünmez el" tarafından düzenlendiği ilkesi, birçok halde çalışmaz. Merkez Bankalarının ulusal para piyasasında adeta tekel gücü vardır. Tekel olan yerde de piyasa fiyatı oluşmaz. Faizle kur arasında bir nedensellik ilişkisi vardır demek, döviz kurlarını belirleyen tek sebep, faiz farklarıdır anlamına gelmez. Ama paranın kirası olan faizle, paranın diğer paralar karşısında fiyatı olan kur arasında ilişki olduğu açıktır. Aynen bir gayrimenkulün getirdiği kira ile o gayrimenkulün satış değeri arasındaki ilişki olduğu gibi. Kira ne kadar yüksekse, mülkün fiyatı da o kadar artar.

* * *

Yüksek faiz, ucuz dövizi savunanlar, eğer faiz indiriminden sonra kur artmamışsa, bakın faizle kur arasında ilişki yokmuş demeye pek bayılır.

1. Bir malın fiyatının düşmesi, mutlaka ucuzladı anlamına gelmez.

2. Fiyat karşılaştırması, "dün-bugün" arasında değil "bugün-yarın" arasında yapılır. Her karar, geleceğe aittir. Alıcı veya satıcının kararını geçmişte olanlar değil, "beklentiler" belirler.

3. Kural olarak, fiyat düşünce talep artar; yükselince düşer. Ama bazen tersi olur. Kuralın nasıl çalıştığını bilmeyen, piyasa ters tepki verince, meğer "fiyatla, talep arasında ilişki yokmuş" der.

4. Faiz (fiyat) indirilirken, ileride daha da düşeceği beklentisi oluşmuşsa; düşen faiz, hálá yüksek faizdir. Nitekim bir malın fiyatında yapılan bir tenzilat, eğer piyasada o malın fiyatı daha da düşer beklentisini yaratmışsa, talep artmaz; azalır.

5. Bunun tam tersi de geçerlidir. Eğer bir malın fiyatının yükselmesi, piyasada bu malın fiyatı, daha da artacak beklentisi yaratmışsa, talep azalmaz; aksine artar.

6. Eğer TL faizleri yarım puan düşerken, beraberinde ileride daha da düşecek beklentisi yaratılmışsa, TL tahvillerine talep artar.

7. TL tahvillerinden almak isteyenler, bunun için döviz bozdurursa, döviz arzı artar. Döviz arzı artınca, döviz fiyatları düşer. Bu işin açıklaması bu kadar basittir. Bunda anlaşılmayacak ne var?

8. Fiyatlar daima nispidir. Hiçbir malın fiyatı, tek başına yüksek veya alçak olamaz. Her malın fiyatı, rakip malların fiyatına göre, ucuz veya pahalıdır. Aynı kural faizler için de geçerlidir.

9. Faizle, döviz kuru arasında ters yönlü bir ilişkinin var olup olmadığı gerçekten sınanmak isteniyorsa, Merkez Bankası, en az 2006’da kur artışını frenlemek için yaptığı artış kadar, yani kabaca yüzde 5 oranında faizleri derhal indirmeli ve beş sonra sonuca bakmalıdır.

Son Söz: Anlamak istemeyene, hiçbir şey anlatılamaz.