Fiyat artışları enflasyon değildir

Bu kavramları eskiden sık, sık irdelerdim. Son zamanlarda hemen hiç değinmedim. Pazar günü Asaf Savaş hocanın Vatan’daki makalesini okuyunca, yeni bir yazı yazmanın sırası geldi dedim. Asaf Hoca, çok yararlı bir çalışma yapmış. Geçen bir yıl içinde hızla artan gıda fiyatlarının "uzun bir süredir" düşmekte olan enflasyona etkisini irdelemiş. Vardığı sonuç şu: 1994 yılı başlangıç kabul edilirse, gıda fiyatlarındaki fiyat artış hızı (yüzdesi), TÜFE’den yani ölçülen enflasyondan düşüktür. Son bir yıl içinde artmış haline rağmen, gıda maddelerinin fiyatları hálá 1994 teki seviyesinin nispi olarak %10 altındadır. Yani gıda fiyatları, enflasyonun düşmesine olumlu katkı yapmıştır. Bugünlerde yaşanmakta olan artışın, önümüzdeki yılların enflasyonuna hangi yönde etkileyeceği ise belirsizdir. Çünkü dalgalanma hálá "normal" aralık içindedir.

* * *

İster kapitalist, ister "özgür girişimci" deyin, içinde yaşadığımız, serbest pazar ekonomik düzeninin dayandığı temel kural, fiyatların serbestçe oluşmasıdır. Yani bu sistemin kendinden beklenen iyi sonuçları sağlaması isteniyorsa, mal ve hizmet fiyatların birbirine göre nispi olarak değişmesi gerekir. Yukarıdaki cümlede kullanılan "iyi" sıfatının anlamı, halkın refahının artmasıdır. Fiyatlar nispi olarak değiştikçe, üreticilerin piyasaya arz edeceği veya tüketicilerin piyasadan talep edecekleri miktarlar da değişir. Böyle denklik kendiliğinden sağlanır. Olağanüstü doğa şartlarının sebebiyet vermesi dışında, tarım ürünleri dáhil hiçbir malı bulmakta sıkıntı olmaz. Aksine, nasıl dümeni kilitlenen gemi kayalara çarparsa; tüketicileri korumak veya üretimi tanzim etmek amacıyla fiyatları "kilitleyen" yani narha tabi tutan ekonomilerde arz veya talep yönlü krizler oluşur.

* * *

Serbest Pazar ekonomisinin sağlığı;

1. Fiyatların inip çıkma özgürlüğüne,

2. Ama enflasyon olmamasına bağlıdır.

Peki, fiyatlar mesela gıda maddelerinin fiyatları artınca, enflasyon artmayacak mıdır? Cevap hayır artmayacaktır. Ya da artmayabilir. Enflasyon, fiyat genel düzeyinin "sürekli" artmasıdır. İnsanı yanıltan husus, enflasyon ölçümü diye, fiyatlar genel düzeyinin artmasını ölçen endekslerden başka bir ölçüm yöntemi olmamasıdır. Onun için fiyat artışları ile enflasyon ilk bakışta aynı şey zannedilir. Hálbuki enflasyon bir "sarmaldır". Buna "fiyat-kazanç" sarmalı da denir. Eğer halk, artan fiyatlara rağmen tüketim kalıplarını değiştirmemek için nominal kazancını arttırmayı dener ve bunu başarabilirse, işte o zaman "fiyat artışları, enflasyona dönüşür". Nasıl döviz fiyatları artışının getireceği fiyat artışları, mutlaka enflasyonu arttırmazsa, gıda fiyat artışları da enflasyonu arttırmayabilir. Fiyat artışlarının yani TÜFE’deki yükselmenin, enflasyona dönüşmesi şart değildir. Zaten hüner de buna izin vermeyen para ve maliye politikasını izlemektedir.

Son Söz: Zam, tüketimi azaltıp, üretimi arttırmıyorsa, enflasyonu arttırtır.