Felaketler, milli geliri artırır

Hadi biraz ihtiyatlı konuşalım, “genellikle doğrudur” diyelim. Milli gelirin esası olan “milli hasıla” deyimin önünde, bildiğiniz gibi “gayri safi” diye bir nitelendirme vardır. Bunun İngilizcesi de “gross”tur. Yani net olmayan veya brüt demektir. Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) yaratılan katma değerden, aynı dönemde milli servette oluşan eskime, aşınma ve tükenme payları düşülmemiş demektir. Kısaca GSMH, amortisman dâhil yaratılan katma değerdir. Doğal veya insan yapması felaketler, doğal veya insan yapması milli serveti azaltır. Milli gelir hesaplarında, tanım gereği milli servet azalması dikkate alınmaz. Yine ölçme yönteminin mantığı icabı, kurtarma, hasar kaldırma ve onarım çalışmaları için yapılan harcamalar milli geliri arttırır.

* * *

Bu yıl içinde, şimdiye kadar birçok büyük felaket yaşandı. Bunlardan biri, ABD’nin Meksika Körfezinde, İngiliz BP şirketine ait bir petrol çıkarma platformunda meydana gelen bir kazadan sonra deniz dibindeki kuyudan kontrolsüz bir şekilde okyanusa ham petrol karışmasıydı. Hamdolsun, uzun çalışmalardan sonra bu kuyunun ağzı kapatıldı ve felaket sona erdi. Muhasebe sorusu şudur: 7 milyar dolara mal olduğu söylenen bu felaket, kazadan en çok etkilenen Amerika ile BP’nin sahibi İngiltere’nin milli gelir hesaplarına ne şekilde yansıyacaktır? Bir hayli karmaşık olan cevabı, sadeleştirerek vereyim.

1. Bu kazadan sonra yapılan kurtarma ve temizleme çalışmalarında çoğunlukla Amerikalılar çalıştığı için, ABD’nin milli gelirini artacaktır.

2. Tazminat ödemeleri, milli gelir hesabına girmez. Ancak tazminat alanların harcamaları milli geliri arttırır.

3. Bölgenin turizm gelirleri azalmışsa Amerika’nın milli geliri düşer.

4. Çevre kirlenmesi, milli servet azalmasıdır, hiçbir ülkenin milli geliri azalmaz. Temizlendikçe milli gelir artar.

5. İngiltere’nin milli geliri, BP’nin kâr kaybı kadar azalır.

* * *

Gelelim Rusya’daki orman yangınlarına. Bu felaket de tuhaf ama muhtemelen Rusya’nın milli gelirini arttıracaktır. Çünkü yanan ormanın, tahrip olan alt ve üst yapının değeri milli servet aşınmasıdır. Milli gelir azalması değildir. Buna mukabil kurtarma, yangın söndürme, köyleri yeniden inşa faaliyeti kamunun tüketim ve yatırım harcamalarını arttıracağı için milli gelir artacaktır. Ormanlardan üretim yapılamaması ve aşırı sıcaklar yüzünden buğday ve sair tarım üretimin düşmesi, milli geliri azaltır. Net etkinin sıfır olacağını zannediyorum. Çin’deki çamur heyelanı yüzünden yıkılan evler, işyerleri ve bayındırlık yapılarının değeri, milli geliri azaltmaz. Buna mukabil kurtarma ve yeniden inşa harcamaları milli geliri arttırır. En kötüsü Haiti depremi ve Pakistan sel felaketidir. Bu ülkelerde dahi Allah’ın lütfü çevrenin kötüleşmesi ve insan yapması milli servetin tahrip olması milli gelir hesaplarına fazlaca yansımayacaktır. Ancak üretimin aksaması milli geliri düşürecektir. Dış yardımlar ise milli geliri arttıracaktır. Felaketler karşında en fazla fakir insanlar zarar görür. Kötü yaşam kaliteleri uzun süre daha da kötü hale gelir. Ama bunu milli gelir istatistikleri göstermez.

Son Söz: Ben gelire gelir demem, servetim artmadıkça.