Dünya krizi kaça patladı

Soru şu: Bugün itibariyle dünya ekonomik krizi ülkelere kaça patladı? IMF’nin hesabına göre krizin dünyaya maliyeti 10 trilyon dolardan çoktur. IMF’nin kullandığı maliyet hesaplama yöntemini okudum. Yanlış bir ölçme yöntemi kullanıyorlar. Şimdi denecek ki, koskoca IMF bir hesap yapıyor, sen burada onların kullandığı yöntemin yanlış olduğunu iddia ediyorsun. Aynen öyle.

* * *

Bundan yarım asır önce Türkiye’nin en ünlü akliye-asabiye hekimi Mazhar Osman hocaydı. Bir kişinin davranışları tutarsız bulunursa onun için “bu adam Mazhar Osmanlık” olmuş denirdi. Rivayete göre bir gün adamın biri Mazhar Osman’a kızıp “Sen delirmiş vallahi!” demiş. Mazhar Osman Hoca da “sen benim hakkımda böyle konuşursan, bunun üzerinde pek kimse durmaz”. Ama ben, senin için “bu adam delirmiş dersem” herkes ciddiye alır; onun için benimle konuşurken sözlerine dikkat et demiş.

* * *

Şimdi ben kalkmış, adı bile çok havalı Dominique Straus-Khan gibi çok muhterem bir zatın başında olduğu ve içinde yüzlerce ağır sıklet iktisatçının çalıştığı IMF’nin yaptığı “krizin maliyeti hesabı” yanlıştır diyorum. Pek tabii bunu kimse ciddiye almayacaktır. İnşallah bir gün bir IMF yetkilisi “Ege Cansen’in söyledikleri yanlıştır” demez. Herkes IMF’nin dediğine inanır. Benim de bütün fiyakam bozulur.

* * *

Dünya krizi gibi bir olayın maliyeti, bu olayın ülkelerin “milli gelirleri” ile “milli servetleri”nde yarattığı azalmaların toplamıdır. Önce küresel krizin, dünya milli gelirinde yarattığı azalmayı bulalım. Dünya (milli) geliri bu yıl yaklaşık yüzde 3.5 düşer. Bunun karşılığı 2 trilyon dolardır. Dünyanın toplam fiziki ve beşeri sermayesini azaltacak bir cihan harbi veya doğal felaket yaşanmadığına göre servet azalması yoktur. Dolayısıyla krizin toplam maliyeti kabaca 2 trilyon dolardır. IMF ise hükümetlerin (doğrusu devletlerin) finansal sektöre sağladığı desteklerin toplamına “küresel krizin maliyeti” demektedir. IMF’ye göre hükümetler, finansal kurtarmalara 1.1; kötü varlık satın almalara 1.9; mali sistem garantilerine 4,6 trilyon dolar harcamıştır. Buna merkez bankalarının da mali sisteme şırınga ettiği 2.5 trilyon dolar eklenirse toplam zarar çıkar, bu da 10 trilyon dolardır diyor. Maliye bakanlıklarından veya merkez bankalarından yetişen ekonomistler, bir şeyin “hükümete/devlete” maliyetiyle “ülkeye” maliyetini aynı görür. Hâlbuki ülke, kamu kesimini, özel sektörü ve hane halkını kapsar. Devlet için gider olan bir harcama özel sektör veya halk için gelir olabilir. O zaman toplam sıfır olur. Hele hele merkez bankalarının yarattığı parayı, “krizin maliyetine” dâhil etmek kesinlikle yanlıştır.

Son Söz: Tanım yanlışsa; sonuç yanlıştır.