Çömlek patladııı çömlek patladı

Bu yumağı teşkil eden ipliklerin her biri, doğrudan veya dolaylı olarak yumağın diğer iplikleriyle irtibatlıdır. İplik bir ucundan çekmeye başlanınca yumağın her tarafında hareketlenme olur. Bu hareketlenme ilk aşamada normal vatandaş gözüyle görülemez. Alttan alta başlayan oynamalar, parçalar arasında bulunan kaldıraçlı mafsallarla birbirine aktarılır. Hareket sonunda herkesin görebileceği bir büyüklüğe ulaşır. Buna, kriz patlaması denir. �

* * *

2008 sonunda patlayan küresel krizin, son yirmi yılın en göz kamaştıran ekonomik değişimlerinden birinin cereyan ettiği Körfez çevresini etkilememesi imkânsızdı. Bu bölgede, Batılı büyük devletlerin himayesinde kurulmuş ve yaşatılan yedi tane “kent-devlet” veya “sülale-devlet”ten oluşan Birleşik Arap Emirlikleri diye adlandırılan bir siyasi yapı vardır. Bu Emirliklerin kuruluş nedeni, petrol kaynaklarının Batı tarafından yönetimini kolaylaştırmasıdır. Bu 7 emirlikten, yeraltı kaynakları en zengin olanı da Abu Dabi’dir. Yedinin biri olan Dubai’nin petrolü yoktur. Ama neticede Birleşik Emirliklerin bir parçasıdır.
Dolayısıyla o da çok zengindir.

* * *

Küresel ekonomik krizin ve geçmişteki diğer küresel krizlerin sebebi “dünya servet artışı” ile “dünya gelir artışı” arasındaki bağın kopmasıdır. Son 10 yılda ülkeler ve insanlar, “tasarruflarını yatırıma dönüştürerek” yarattıkları servetten daha büyük miktarda zenginleşmiştir. Yani dünyada “sanal bir zenginlik” oluşmuştur. Buna iktisat dilinde “menkul ve gayrimenkul varlık fiyatlarının balon yapması” denir. Bu bir tek balon değil bir “balonlar kümesi”dir. Yani her ülkede bu balonlardan az veya çok vardır. Dubai’de de vardı. Dubai devlet şirketlerinin yani kısaca Dubai devletinin, 60 milyar dolar borcunu zamanında ödemeyeceğini ilân edip, alacaklılardan süre istemesine bizim lügatimizde “çömlek patlatmak” denir. İsterseniz buna İngilizceden tercüme ederek “bust” yani balon patlaması diyebilirsiniz.

* * *

Türk ekonomisi bu çömlek patlamasından doğrudan değil ama dolaylı olarak kötü etkilenecektir. Türkiye, alacaklı değil borçludur. Olmadığı için, alacağı batmayacak; ama borçlanması zorlaşacaktır. Ortada bir küresel kriz varsa, bu küresel krizden kârlı çıkmak diye bir şey yoktur.  Buna Çin, Hindistan ve Brezilya da dâhildir. Etkilenmeleri sadece zaman meselesidir. Ne de olsa onlar da bu “küre”de yaşıyor.

Son Söz: Çömlek patlatma, zararı alacaklıyla bölüşmektir.