Borsa, Quo Vadis?

“Tüm zamanların rekoru kırıldı” deniyor. Bunun doğru olmadığı kanısındayım. Ama yine de endeksin tehlikeli seviyelere kadar yükseldiği kesin. Türkiye’de 1930’larda Türk parasının değerini koruma politikası benimsenmişti. Bu serüven 7 Eylül 1946’da doların fiyatını 1.28 den 2.80’e liraya çıkartan devalüasyonla sonuçlandı. O tarihten 2002’ye kadar ülkemizde uzun yıllar bir “enflasyon/devalüasyon” sarmalı hüküm sürmüştür. Bu yüzden Türk Lirası ile ifade edilen farklı yıllara ait mali büyüklükler anlamsızlaşmıştır. Parasal sayılar kıyaslanabilsin diye bunları dolara çevirip ifade etmek gibi bir yöntem kullanılmıştır. Nitekim 1986’da ikinci hayatına başlayan İMKB’nin endeksinin güncel büyüklüklerini, geçmişle kıyaslanmak gerektiğinde, endeks dolarla veya sente dönüştürülerek söylenirdi. Son 30 yıl içinde çok güvenilen Amerikan Doları da Alman Markı (şimdiki 50 Euro Cent) karşısında bir hayli dalgalandı. En önemlisi TL, 2002’den sonra istikrarlı bir şekilde değerlendi. Bütün bunlar, en başta milli gelir rakamları olmak üzere iktisadi göstergelerde çok ciddi ölçme ve kıyas sorunları yarattı.
¡ ¡ ¡
Merkez Bankası’nın 2002’den sonra uyguladığı “örtülü kur çapası” politikası sayesinde enflasyon/devalüasyon sarmalı durdu. Pek tabii bu politikanın uygulanmasını mümkün kılan esas unsur, iç değil dış dinamiklerdir. Bunların başında, ABD’nin birikimli olarak 8 trilyon dolara varan cari açık vermesi yani dolar arzı yaratması ile Çin’in ısrarla Yuan’ın değerini düşük tutarak dünya pazarlarını ucuz mala boğması gelir. Sarmal durunca 2005 yılbaşında TL’den 6 sıfır atıldı. Bu sıfır atma sürecinde hisse senetleri fiyatlarında da lot/tane düzeltmesi yapıldı. Borsa endeksi yenilendi. Yine de Borsa’daki gelişmeleri değerlendirmek ve rekor kırılıp kırılmadığını saptamak için, endeksi dolarla ifade etmek halen en iyi yöntemdir diye düşünüyorum. Turkish Bank’ın iktisatçısı Tuğrul Belli’nin hesapladığı en yüksek değer 1 Kasım 2007’e aittir. O tarihte endeks 5 dolardır. Hâlbuki endeks bugün 4 dolar seviyesindedir. Bu 4 dolar hesabını şöyle yapıyorum. Halen 60 bin olan endeks sayısından dört sıfır atıyor ve kalanı doların TL’ye dönüşüm oranı olan 1.5’a bölüyorum. Geldik günün can alıcı sorusuna: Endeks önümüzdeki günlerde 5 dolara çıkacak ve hatta onu da aşacak mı? Yani endeks 75000 veya daha üstü bir sayı olur mu? Eğer geçmişte böylesi yükselmeler olmuşsa, bugün de olabilir denebilir.
¡ ¡ ¡
Borsa endeksinin bu kadar yükselmiş olmasının sebebi, faizlerin Türkiye’de ve dünyada çok düşük seviyede olmasıdır. Genel olarak doğru olan bir kural vardır. “Faiz aşağı, borsa yuları” veya “faiz yukarı, borsa aşağı”. Borsanın ne zaman inişe geçeceği, bu kural doğruysa, faizlerin ne zaman çıkışa geçeceğine bağlıdır. Bu yüzden çoğu yabancı olan İMKB oyuncularının (yanlış olarak ama kasten bunlara yatırımcı deniyor) gözü ve kulağı faizlerdedir. Geçici dalgalanmalar hariç, dünya borsalarında çıkış eğilimi sürecektir. Ancak günün sonunda İMKB’yi bir düşüşün beklediği kesindir. Çünkü bugünkü düzey tarihi ortalamanın bir hayli üstündedir.
Son Söz: Ham meyve koparma, olgunu da dalda bırakma; yoksa kuşlar yer.