Amerika’dan ezber bozan önlemler

Bir ticari toplantıda da Sayın Bülent Eczacıbaşı aynı deyimi kullanmış. Dün Amerikan Merkez Bankası tam anlamıyla ezber bozdu. Finans sektörü aracılığıyla ekonomiye 1 trilyon 200 milyar dolar nakit şırınga edeceğini açıkladı. Buna iktisat dilinde "paralaştırma" (monetizasyon) denir. Anlamı, pek de para etmeyen menkul varlıkları ülkenin yasal parasına dönüştürmektir. Daha da açık değişiyle "para basmaktır". Son günlerde gündeme gelen ve krizle mücadelede kullanılması önerilen ezber bozan önlemlere bundan iyi örnek olmazdı.

***

Sohbeti, ezberlenmiş önlemler nedir sorusunu yanıtlayarak sürdürelim. Bu cevaptan kalkarak ezber bozan önlemlerin niteliğini çözebiliriz. Ezber şudur: Eğer ortada bir kriz varsa derhal para ve maliye politikalarını sıkılaştırmak gerekir. Bu suretle kriz hafif atlatılır. Bu tür uygulamalar demetine "istikrar" (stabilizasyon) paketi denir. Burada istikrardan kasıt "fiyat istikrarı"dır. Yani enflasyonun önlenmesidir. 1980’den sonra ekonomi politikalarına yön veren üç ana kavramdan biri buydu. Diğer iki kavram da KİT’lerin tasfiyesi ile girişimciliği kısıtlayan mevzuatın ilgası, yani "özelleştirme" ve dış ticarettin önündeki engellerin kaldırılması yani "serbestleştirme" idi.

***

Ezber bozma, bunların tersini yapmaktır. Ezber bozan önlemler tasarlanırken, enflasyon tehlikesi dikkate alınmayacaktır. Çünkü tehlike deflasyondur. Bu sebeple, para ve maliye politikaları gevşetilecektir. Merkez Bankası hem faizleri indirecek hem de piyasanın ihtiyacı olan nakdi, bankacılık sistemine şırınga edecektir. Hazine de bütçe açıklarını "kamu borcunu büyüterek" kapatacaktır. Bu da devletin, hem vergileri indirmek gibi gelir azaltıcı kararlar alması, hem de yatırım ve cari harcamalarını arttırmasıdır. Aslında vazgeçilen vergi, "para basarak" ve "eksi faizle borçlanarak" toplanacaktır. Eğer diğer ezberlerin de bozulması gerekirse, bu sefer sıra özelleştirmenin tersi olan "devletleştirme" ve dış ticareti serbestleştirmenin tersi olan "ithalatı kısıtlama" kararlarının alınması gerekecektir. Bunun bir diğer ifadesi, küreselleşmeden ulusallaşmaya geçmektir.

***

Ezber bozmanın nereye kadar gideceğini bilmiyorum. Ama ABD’de yüksek dozda yapılan ve bizim ülkemizde de (biraz da olayların zoruyla gerçekleşen) para ve maliye politikalarını gevşetme önlemlerinden pek öteye geçeceğini sanmıyorum. Geçici devletleştirmeler de yapılabilir. Ama "serbestleştirme" kolay bozulmaması gereken bir ezberdir.

Son Söz: Ezberi boz, hakkını yeme.