Akümülatör dişli sıyırdı

Katıldığımız toplantılarda ve okuduğumuz yazılarda, mantıken doğru ama gerçeğe uymayan açıklamaları tanımlamak için küçük cümleler geliştirmiştik. Bunlardan biri de "akümülatör dişli sıyırdı" ibaresiydi. Akümülatör dişli sıyırdı, mantıken doğru ama fizik olarak yanlış bir ifadedir. Çünkü akümülatörde dişli yoktur. Ama akümülatörün içinde dişli olmadığı bilinmiyorsa, "otomobil niçin hareket etmiyor?" sorusuna, "akümülatör dişli sıyırmış" diye verilen cevabın yanlış olduğunu dinleyenler, mantıken anlayamaz. Hele, hele bu açıklamayı teknisyen elbisesi giymiş biri yapmışsa, birçok kişi susup, kabullenir.

* * *

İktisat bu kabil saçmalamalara çok uygun bir alandır. Çoğu zaman sadece dinleyenler değil, konuşan bile saçmalamanın farkına değildir. Benim en büyük kábusum konuşma veya yazılarımda böyle bir duruma düşmektir. Bunun için her önlemi almaya çalışırım. Yine de bazen yazılarımda "acaba saçmaladım mı?" diye geceleri uykudan kan ter içinde uyandığım olmuştur.

* * *

Şimdi size, iktisadi haberlerde geniş yer alan bir "akümülatör dişli sıyırdı" hikáyesi anlatacağım. Yapılan hesaplara göre, ekonomisini krizden çıkarmak için ABD’nin yaptığı harcamaların toplamı 8 trilyon doları geçmiş. Bu miktar ABD’nin bugüne kadar girdiği tüm savaşlarda harcadığı paradan bile büyükmüş. Belirteyim; bu ifadenin orijinali Amerikalılar tarafından kaleme alınmıştır. Doğru İngilizceyle yazılmış bir şeyin, yanlış olması mümkün müdür? Evet, mümkündür.

* * *

Devletin belli bir işe para harcaması, öncelikle o işte veya projede çalışacak yeni personel istihdam etmesi ve fiilen maaş ödemesi ve veya askerlikte olduğu gibi onların her türlü ihtiyacını karşılaması gerekir. Buna ilaveten, fiilen harcama yapmış olmak için bina inşa etmek veya satın almak, bunların içini donatmak ve döşemek, makine teçhizat almak, malzeme tedarik etmek ve pek tabii bu envanteri tüketmek veya eskitmek gerekir. Ulaşım, taşıma veya herhangi bir iş yapmak için enerjiye ihtiyaç vardır. Yani devlet, ekonomiyi krizden çıkarmak için, savaşlardaki gibi para harcamış olması için petrol veya başka enerji kaynaklarını tüketmiş olmalıdır. Daha önemlisi harcamanın büyüklüğü, mücadelede geçen zamanla doğru orantılıdır. Yani çok harcama yapmış olmak için çok zaman geçmiş olmalıdır. Eğer fiziki harcama yapılmamış ve harcama için gerekli zaman geçmemişse, ABD’nin veya önlem paketi açıklayan ve bunları devreye sokan herhangi bir devletin 8 trilyon dolar veya kendi paketiyle mütenasip yüz milyarca dolar harcamış olması maddeten imkánsızdır. Soru: Kriz bağlamında "harcama" ne demektir? (Cevabı, az sonra.)

Son Söz: İktisat bilimse, termodinamik kanunlarına tabidir.