Siyah bal, beyaz nektarin ve Kaz Dağları’nın tüm renkleri

Son birkaç haftadır kulağımız telefonda, sürekli bölgeden gelecek haberi bekliyorduk. Yağmurlar yağsın da dalları pespembe saran minik püren çiçekleri açsın ve biz bölgeye bal sağımına gidelim diye. Çok şükür, beklediğimiz telefon geçen hafta geldi ve biz şanı yurtdışına çıkmış ama bizde pek az bilinen siyah balın ve püren balının peşinden Bayramiç’e gittik. Çanakkale’nin Kaz Dağları eteklerindeki bu sevimli ilçenin adını turistik olmadığından ötürü çok fazla duymuyor olabilirsiniz ama bünyesindeki ürünlerle içinde bulunduğu coğrafyanın hakkını sonuna kadar veren hamarat bir bölge.

Tıbbi bal üretiyorlar

Balarıları bulundukları bölgenin çiçek ve bitkilerinden aldıkları nektarlar veya salgılarla bal yapar. Bu yüzden her bölgenin balı farklı tat, aroma ve laboratuvar değerlerine sahiptir. Apiterapi (arı zehri ve arı ürünleriyle tedavi yöntemi) ve akupunktur uzmanı Dr. Gökhan Aydoğdu da bu sebeplerden kovanlarının bir kısmını Bayramiç tepelerine yerleştirmiş. Amacı sıradan bir bal üretmek değil, tedavilerde de kullanılan ‘tıbbi bal’ üretmek. Ürettiği ballar için çevredeki bitkilerden faydalanıyor ama bunun yanında karabuğday gibi ballarına alışık olmadığımız bitkileri de dikiyor. Hatta tüm arıcılara da kovan yakınlarına birkaç kilo ekmelerini öneriyor. Çünkü karabuğday balının antioksidan aktivitesi çok yüksek.

Gökhan Aydoğdu’nun ballarının analizleri Bezmiâlem Vakıf Üniversitesi’nde Türkiye’de bu konudaki uzman isimlerden biri olan Prof. Dr. Abdurrahim Koçyiğit tarafından yapılıyor. Üniversitede ziyaret edip bire bir görüştüğüm Abdurrahim Bey, ballarımızın ne kadar çok analizi yapılır, onlarla alakalı bilimsel makale yayımlanırsa yurtdışında bilinirliğinin artacağını, talep doğacağını ve fiyatların da yükseleceğini söylüyor. 2019’da kendisi ABD’deki önemli bir tıp dergisinde (Integrated Cancer Therapy Journal) yayımlanan, bu bölgedeki siyah balın mide kanseri tedavisindeki etkili sonuçlarıyla alakalı yazısı çok ses getirmiş.

Acıbadem ve zambak aromalı

Gökhan Bey’in ürettiği bir çeşit ‘usare’ yani salgı balı olan siyah bal, meşe palamudu ve bir miktar karabuğday çiçeği karışımından elde ediliyor. Fenolik bileşenleri oldukça yüksek. Propolisin içindeki bileşenlerin hepsi bu balda da tespit edilmiş. İlkbaharda beyazı, bu mevsimdeyse koyu pembesi açan ve yine şifalı ballar kategorisinde olan püren çiçeklerinin balında acıbadem tadı hissediliyor, yedikten sonra arka damaktan zambak aroması geliyor. Bölgede küçükbaş hayvancılık gözde. Kaz Dağları’nın o nefasetli kekikleriyle beslenen hayvanların etinin tadı da sütü de elbette farklı oluyor. Bahar aylarında yapılan şenliklerin başrolünde hep kuzu veya oğlak çevirme var.

İlçe Tarım Müdürü İbrahim Çobanoğlu “Yöre halkı o kuzu etini klarnet ve Bayramiç davulu eşliğinde yediğinde normale göre üç kat daha fazla lezzet alır” diyerek şenliklerin ne kadar renkli geçtiğine dair de ufak bir ipucu veriyor bize. Yine bahar aylarında her köyde ayrı günlerde yapılan ‘köy hayırı’ ya da ‘çiftçi cemiyeti’ denilen sosyal buluşmaların ana yemeği keşkek. Kötü enerjilerden korunup baharın bereketiyle gelmesi, mahsulün bol olması dilenerek kesilen kurban eti, buğdayla birlikte kocaman kazanlara alınarak, uzun saatler dövülüyor. Meşe odununda pişirilen keşkek, çevre köylerden gelen davetlilerle birlikte afiyetle yeniyor.

Bu helvayı duyan, tadan unutamıyor
Coğrafi işaretli ürünleri

Bayramiç helvası: Önceden duymamış olabilirsiniz ama eğer bir yerlerde tattıysanız unutmuş olmanızın imkânı yok. Şeker oranı dengeli, susamın kalitesini hissedeceğiniz, boğazınızı yakmayan bir tat. Kuzey Ege Bölgesi’nde çok tanınan Bayramiç helvasının geçmişinin 200 yılı aştığı biliniyor. Eskiden bölgede çokça görülen susam yetiştiriciliği, tahin helvası geleneğinin de başlangıcı olmuş.

Çocukluğu Bayramiç’te geçen Mehmet Akif Ersoy’un hatıratında yer alan “Ben Bayramiç’te yediğim helvanın tadını hâlâ unutamıyorum” cümlesi yöre halkının dilinde. Sadece ürünün iyi olması yetmez, nesilden nesile, ustadan çırağa aktarılan öğreti ve beceriler de o ürünü özellikli kılar. Bayramiç helvasında da durum böyle. Kuşaklardır bu işi yapan aileler var, Hüsnüoğlu bunlardan. Ayrıca daha büyük hacimde üretim yapan Tatlan da en bilinenlerden.

Bayramiç beyazı: Aklınıza ilk olarak peynir çeşidi gelebilir ama Bayramiç beyazı yüksek aromatik değerlere sahip bir çeşit ufak ve tüysüz şeftali. Beyaz nektarin dendiği de oluyor.

Bulgurlu kızarmış mantı

Zengin Restoran’da tüm yemekler iyi kalite zeytinyağıyla pişiyor. Mevsim zeytinyağlıları, paça çorba, kuru fasulye, pilav, ızgara köfte her daim var. Sadece salı günleri fırında pişen kuzu sırtın müdavimleri var.

Normal mantı hamurunun içine haşlanmış bulgur koyarak fırında kızartılan ve sonrasında sarımsaklı koyun yoğurduyla üzerine çiğden zeytinyağı gezdirerek servis edilen Bayramiç mantısı da özellikle yoğurt ve zeytinyağının katkısıyla oldukça lezzetli.