Sağlık

Gündüz TEZMEN

Okur mektupları

Tansiyon nasıl ölçülür?

Yüksek tansiyon oldukça yaygın bir sorun. Bu sorundan şikayeti olanların sık sık tansiyon ölçtürmesi ve devamlı ilaç kullanarak tansiyonlarını kontrol altında tutmaları gerekir.

Karşılaştığım tansiyon hastalarının çoğu, değişik yerlerde ölçülen tansiyonlarının çok farklı sonuçlar verdiğini ifade ediyorlar. Bu durum hastaları tereddüte sevkediyor ve tedavide aksamalara yol açıyor. Tansiyon ölçümünün doğrusunun nasıl olduğu yolunda, daha önce de yazmış olmama rağmen çok sayıda başvuru alıyorum. Önemli konu olduğu için tekrar ele almayı uygun gördüm. Çevremize göz attığımızda, vapurlardan kahvehanelere ve hatta meyhanelere kadar birçok yerde tansiyon ölçen kişilerin varolduğunu görürüz. Görünüşte çok kolay bir iş olan tansiyon ölçme, bazı özelliklere dikkat edilmediği taktirde yanlış sonuçlara yol açabilir. Tansiyon ölçen ve ölçtüren herkesin şu özellikleri bilmesinde yarar vardır.

Aletin özellikleri

Dikkat edilmesi gereken ilk konu, tansiyon aletidir. En doğru sonuçlar civalı aletlerden alınır. Ancak taşınma güçlüğü nedeniyle bu tür aletler, hastane ve doktor muayenehaneleri gibi sabit yerlerde kullanılabiliyor. Aneroid tip denilen saat şeklindeki aletlerle, elektronik aletlerin en geç 3 ayda bir kez civalı aletle kontrol edilmesi gerekir.

Tansiyon aletinde ikinci özellik, kola sarılan ve şişirilen kısımdır. Erişkinlerde kullanılan aletlerde bu kısım 12 cm. genişliğinde ve en az 25 cm. uzunluğunda olmalıdır. Şişmanlarda ise 17.5 cm genişlik ve 60 cm. uzunluk olmadığı taktirde, yanlış olarak daha yüksek sonuçlar elde edilir. Çocukların tansiyonlarını ölçmek için kullanılan aletlerin bu kısımları daha dar olmalıdır. 1 yaşın altındakiler için 2.5 cm, 1 ile 4 yaş arasındakiler için 5-6 cm., 4 ile 8 yaş arasında ise 8-9 cm. genişlikler uygundur.

Tansiyon aleti kola sarıldığı zaman, kolun üçte ikilik kısmını kaplamalı ancak dirsek önü çukurunun açık kalmasına dikkat etmelidir. Sıklıkla yapılan hata, aleti sararken bu kısmın da altta kalmasıdır. Çoğu kişi dinleme aletini sıkıştırmak için bunu tercih etmekte ancak bu, yanlış ölçümlere neden olmaktadır. Aletin kola doğru olarak sarılabilmesi için, hastanın kolunu sıkan ya da kolun büyük bir kısmını kapatan gömlek, kazak gibi giysilerin çıkartılması şarttır. Eğer kolun üst kısmı bu tür giysiler tarafından sıkıştırılıyorsa, doğru bir tansiyon elde etmek mümkün olmaz.

Ayrıca, aletin şişirilen kısmını saran bezin çok yumuşak olmaması, alet kola sarılırken içinde hava bulunmaması ve kola sıkıca sarılması, üzerinde önemle durulması gereken özellikler arasındadır.

Sakin durmak önemlidir

Doğru sonuç alabilmek için tansiyonu ölçülen kişiyle ilgili de bazı özelliklere dikkat edilmelidir. Tansiyon, insanın yaşaması için gerekli olan kan basıncıdır. Yapılan işlere ve sinir sisteminin durumuna göre kan basıncında da bazı değişmeler olması doğaldır. Bir kez tansiyon ölçmek, kişinin o an içinde bulunduğu durumu gösterir. Genel tansiyon durumu hakkında bilgi vermez. Hasta doktora geldiği zaman heyecanlıdır. Bunun doğal sonucu olarak da tansiyonu biraz yüksektir. Ancak herşeye rağmen bu sırada tansiyon ölçülmeli ve bu ölçüm, arada bir fark bulunup bulunmadığını anlamak için iki koldan yapılmalıdır.

Hastanın genel fiziksel muayenesi bittikten sonra yatar durumda tekrar ölçüm yapılır. En son ölçüm, tüm işlemler bittikten sonra önce oturur ve sonra da ayakta iken yapılır. İlk tansiyon ölçümünde elde edilen sonucu hastaya söylemek, sonuç biraz yüksek olabileceği için doğru değildir. Özellikle heyecanlı ve evhamlı hastalarda daha sonraki ölçümlerin de yüksek olmasına neden olacaktır. bütün bu ölçümlerin sonucunda, kan basıncının yani tansiyonun yüksek olduğu tespit edilse bile, hastaya yüksek tansiyon teşhisi koymak doğru değildir. Bu teşhis, en az iki ayrı günde yapılan kontrollerde kan basıncının yüksek bulunmasıyla konulabilir.

Ölçme tekniği

Yazımın başında, tansiyon aletinin kola sarılan kısmının, dirsek önü çukurunu açıkta bırakacak sekilde sarılması gerektiğini belirtmiştim. Aleti kola, bu şekilde sardıktan sonra dirsek çukurunun gövdeye yakın olan tarafına üç parmağın ucuyla orta şiddette bastırıldığı taktirde, burada bir nabız bulunduğu tesbit edilir. İşte dinleme aletinin tambur kısmı, bu bölgeye konulur ve hafifçe bastırılır.

Tansiyon aleti, 200 mm. civa basıncını gösterecek şekilde şişirilir. Eğer aletin otomatik olarak hava indirme sistemi yoksa, pompanın yan tarafındaki vida hafifçe gevşetilerek, saniyede 2 mm. basınç düşmesi sağlanır, bu arada, dinleme aletinden ses gelip gelmediğine dikkat edilir.

Nabız vuruşları olan Korotkoff seslerinin ilk duyulduğu sırada aletin ekranından okunan, ya da ibrenin gösterdiği rakam sistolik (maksimal=büyük) tansiyonu, seslerin kaybolduğu ya da çok hafiflediği sırada okunan rakam diastolik (minimal=küçük) tansiyonu gösterir.

Bu rakamlar belirlendikten sonra ölçüm tekrarlanmalıdır. Bu kez alet, belirlenmiş olan sistolik tansiyonun 20 mm. üstünde olacak şekilde şişirilir (örneğin, sistolik kan basıncı 150 mm. olan kişide, 170 mm.ye şişirmek gibi). Bu kez basınç indirme işlemi daha yavaş yapılmalıdır.

Elektronik aletlerde bu işlerin çoğunun, aletlere göre değişmekle birlikte, otomatik olarak yapıldığını söylemeye gerek yoksa da, ölçme işleminin en az iki kez peşpeşe yapılmasının gerekli olduğunu hatırlatmak isterim. Yazımın sonunda, kan basıncının devamlı değişebileceğini, bu değişmeler nedeniyle kuruntuya kapılmamak gerektiğini hatırlatmak isterim. Sizin için, tedbir alınması gereken sınırı doktorunuzun belirlemesi şarttır.