Kalp krizini önleyen mucize ilacın hikáyesi

Yakın zamana kadar yapılan tüm tedaviler damarlardaki daralmanın artmasını önlemeyi amaçlıyordu, oysa Amerika'nın önde gelen sağlık kuruluşlarından The Cleveland Clinic'de, yeni bir ilaçla ilgili yapılan bir araştırma, tıkalı damarların ameliyata gerek kalmadan açılması yönünde büyük umutlar getiriyor. İki arkadaşıyla birlikte bu araştırmayı yapan Prof. Dr. Murat Tuzcu, bu mucize tedavi hakkında sorularımızı cevaplandırdı.

Kalp krizi neden olur?

- Kalp kasının yaşaması için gerekli kanı götüren koroner damarlardan biri ya da bir dalı, damar sertliği (ateroskleroz) sonucu daralınca ortaya çıkan, tıpta 'iskemi' dediğimiz yetersiz kan akımı, damarın beslediği bölgenin zayıflamasına, hatta ölmesine (infarktus) yol açar. Tüm araştırmalar Türkiye'de de en önde gelen ölüm nedeni olan kalp damar hastalıklarının (koroner kalp hastalığı) oluşumunda kolesterolün çok önemli rol oynadığını göstermiştir.

Kolesterolün çeşitleri var mıdır?

- Kolesterolün iki önemli çeşidi vardır: Bir tanesi, 'LDL kolesterol' veya 'kötü kolesterol' dediğimiz türdür. LDL kolesterol, damar duvarlarının içine girerek damarı daraltıp tıkayıcı birikintileri (plak) oluşturur. LDL kolesterol ne kadar yüksekse, plak yapma olasılığı o kadar artar. HDL kolesterol (iyi kolesterol) ise damarın içine girmiş yağ birikintilerini temizlemekle görevlidir. Onun için HDL ne kadar yüksekse, ötekinin yaptığı kötülüğü azaltma şansınız var. Ne yazık ki Türk halkında ortalama HDL düzeyleri, Batı ülkelerindekilere göre yüzde 10 ila 20 oranında düşük. LDL yüksek bile olsa, eğer HDL yüksekse, kalp krizi riskiniz çok da yüksek değil. Ama HDL, 20'ler gibi düşük rakamlarda ise, LDL düşük bile olsa kalp krizi riski yükseliyor.

Geliştirdiğiniz ilaç nasıl etkiliyor?

- 25 yıl önce, İtalyan bilim adamları Milano yakınında bir köyde yaşayan 40 kişinin HDL kolesterol düzeylerinin tehlikeli düzeyde düşük olmasına rağmen kalp damar hastalıklarına pek de sık yakalanmadıklarını gözlemlemiş. Bu insanların kanı incelendiğinde, HDL kolesterollerinin normalden farklı olduğunu, bunun da genetik bir değişikliğe bağlı olduğunu saptamışlar. Bu HDL molekülüne Apo A-1 Milano adı verildi. Çok verimli ve etkin olan bu HDL kolesterol molekülleri az düzeyde olsalar da işlerini fevkaláde iyi yapıyorlar. Bunu gören bilim adamları, HDL molekülünü sentetik olarak ürettiler. Hayvanlara verilen Apo A-1 Milano'nun, damar sertliğini durduduğu, hatta gerilettiği gösterildi. Bu ilk verilerden sonra ilacın insanlardaki etkisini görmek için ben ve arkadaşlarım iki yıl önce bir araştırma başlattık. 47 hastadan 36'sına beş hafta süreyle haftada bir kere damardan Apo A-1 Milano verdik. 11 kişiye ise karşılaştırma amaçlı olarak etkisiz ilaç (plasebo) verdik. Başlangıçtan altı hafta sonra ultrason işlemini tekrarladık. Tedaviden önce ve sonra aldığımız görüntüleri karşılaştırdığımızda, boş serum verdiğimiz hastaların plak hacminde bu kısa sürede bir değişiklik olmadığını ama Apo A-1 Milano verdiğimiz hastalarda plak hacminde gerileme başladığını gördük.

Bu buluşun önemi nedir?

- Bu araştırmanın sonuçları bir kaç açıdan çok önemli. Şimdiye kadar damar sertliğinin geriletilebileceği konusunda şüphelerimiz vardı. Bu çalışma damar sertliğinin geriletebileceğini açıkça ortaya koydu. Ayrıca, bugüne kadar aterosklerozun yıllar, hatta on yıllar süresince oluştuğu ve ilerlemesinin durdurulmasının da yıllar aldığı düşüncesindeydik. Bu çalışma gösterdi ki, damar sertliğini altı hafta gibi kısa bir zamanda değil durdurmak, geriletmek bile mümkün. En önemli nokta ise HDL kolesterol faaliyetini arttırarak damar sertliğini gerileteceğimizi göstermek oldu.

Mevcut ilaçlardan farkı ne?

- Bugün elimizde damar sertliği ve bunun sonucu olan koroner kalp hastalıklarıyla savaşmakta kullandığımız çok etkin ilaçlar var. Bunların başında LDL kolesterolü düşüren statin grubu ilaçlar var. Bu ilaçlar kalp krizlerini, kalpten ölümleri, anjiyoplasti ve bypas ameliyatı gereksinimini azaltmış olsa da hálá bir çok hastanın bu sorunlarla mücadele ettiği bir gerçek. O halde ek yeni ilaçlara gereksinmemiz var. İşte Apo A-1 Milano bu arayışın bir ürünü. Bu ilaç tam olarak geliştirildiğinde, özellikle HDL kolesterolü düşük kişilerde büyük yarar sağlayacağını düşünüyorum.

İlaç piyasaya ne zaman çıkacak?

- Bu buluş çok önemli olsa da yalnız 47 hasta üzerinde yapılmış bir çalışma. Bizim bulduğumuz sonuçların binlerce insandan oluşan bir hasta grubunda teyit edilmesi gerekiyor. Ancak böyle bir çalışmadan sonra Apo A-1 Milano'nun ilaç olarak piyasaya sürülmesi söz konusu olabilir. Bu da en az 3-4 yıllık bir çalışma süresini gerektirmektedir.

Sağlığı korumak çok önemli değil mi?

- Bu konu çok önemli. Koroner kalp hastalıklarının nedenlerini ve nasıl korunacağımızı oldukça iyi biliyoruz. Sağlıklı kalmada en önemli unsur ilaç tedavisi değil, sağlıklı yaşam tarzı.

HAFTANIN KİTABI

Ülkemizde sağlık hizmetinin kalitesi giderek artsa da, hasta-hekim iletişiminde kayda değer bir iyileşme olduğundan söz etmek pek mümkün değil. Hekim hastayı, hasta da hekimi anlayamıyorsa, bu ilişkiden tam sağlıklı bir sonuç çıkması beklenemez.

Prof. Dr. Ahmet Dinççağ, yazdığı 'Sevgili Doktorum Anla Beni' isimli kitapta, hasta-hekim iletişimini tüm ayrıntılarıyla ele alıp sorunların çözümleri konusunda çareler öneriyor. Hekimler kadar hekimlerle iletişim kurmak zorunda olan herkesin bu kitabı okumasında yarar var.

Not: Bu kitap bir hafta süreyle tüm D&R mağazalarında yüzde 15 indirimli.