Gündüz Tezmen: Okur mektupları

Gündüz TEZMEN

Üre nedir?

56 yaşındayım. Bir süre önce yapılan tahlil sonucunda, kanımda üre çıktı. Üre nedir? Ne zarar verir? Böbreklerimle ilgili olarak yapılan ultrasonografide 'Grade 1 parankim hastalığı' yazıyordu. Bu nedir, ne yapmalıyım? Hasan Can

ÜRE, vücuttan atılması gereken zararlı maddeler arasındadır. Proteinli gıdaların kullanılması ve parçalanması sonrasında oluşan bir maddedir. Bu madde böbrekler tarafında süzülerek idrar şeklinde dışarı atılır. Normal koşullarda 100 ml. kanda 50 mg'dan daha az bulunması gerekir. Eğer böbrekler bu maddeyi yeterince uzaklaştıramıyorlarsa kanda birikmeye başlar. Bunun yükselmesi vücut için toksik etki yaratır, çok yükseldiğinde de yaşamak mümkün değildir. Ürenin zarar vermesi başka bir çok etkene de bağlı olduğu için hangi düzeyden daha fazla olduğunda hayati risk çıkacağını önceden belirlemek mümkün değildir.

Ürenin yükselmesinde temel etken böbreğin süzmesi olmakla beraber, süzme oranını etkileyen bir çok mekanizma da bulunur. Örneğin bir kişide ileri düzeyde sıvı kaybı varsa, böbrekler bu maddeyi eritmek ve idrar halinde atmak için yeterli sıvı bulamayacağı için atılım azalır ve üre yükselebilir. Eğer doku ezilmeleri gibi nedenlerle böbreğin süzme yeteneğinin üstünde üre üretimi olursa o zaman da kanda üre artışı görülebilir. Bu gibi üre yükselmelerine prerenal, yani böbrek öncesi nedenlere bağlı üre yükselmesi denilebilir.

Böbrek de hasarlanabilir. Böbreğin glomerül adı verilen süzme birimleri çeşitli nedenlerle hasarlanırsa süzme kapasitesi de azalmış olacaktır. Bu durumda, üre üretimi normal düzeyde bile olsa, atılım azalacağı için kanda birikme olacaktır. Böbreğin hasarlanmasına yol açan bir çok neden mevcuttur. Çok geniş bir konu olduğu için bu aşamada ayrıntıya girmek istemiyorum. Üre yükselmesinde böbreğin sorumlu olduğu durumlara renal, yani böbreğe bağlı üre yükselmesi adı verilir.

Bazen sorun böbrekten sonraki idrar kanallarındadır. Böbrekle mesane arasında üreterler, mesane, prostat ve dış idrar yolu (üretra) gibi organlarda, idrar boşaltımını engelleyen taş, iltihaba bağlı büzüşme, tümör veya benzeri bir oluşum olursa idrar atılması engelleneceği için kanda üre yükselmesi görülür ki, buna da postrenal yani böbrek sonrası üre yükselmesi denilmektedir.

Tedavisi, öncelikle nedenin araştırılmasına bağlıdır. Eğer neden tedavi ile ortadan kaldırılması mümkün bir sorun ise, bunun ortadan kaldırılmasıyla üre yükselmesi de düzelecektir.

Sizin diğer tahlillerinizi bilmiyorum ama, ultrasonografi sonucu böbrek dokusunda sorun olduğunu gösteriyor. Buradaki sorunun ne olduğunu diğer tahliller ortaya koyar. Ancak bu durumda nedenin belirlenmesi, hasarın artmasını önlemekten öte bir anlam taşımaz, çünkü yok olmuş glomerülleri yeniden oluşturmak mümkün değildir. Böyle olunca, ilk olarak yapılacak şey, böbreğin hasarının artmasını önlemek olmalı. Bununla ilgili olarak yapılacakları, ayrıntılı tetkiklerden sonra doktorlarınız söyleyecektir. Sizin yapmanız gereken şey ise, proteinli gıdaları ölçülü yiyerek üre üretimini azaltmak, bol su içerek idrar miktarını çoğaltmak olmalıdır. Ancak bunu da doktor kontrolunda planlamalısınız, çünkü belirli ölçüde protein vücuttaki hücrelerin yaşaması için gereklidir. Bu nedenle alınacak proteinin uygun miktarı doktor tarafından belirlenmelidir. Aynı şekilde içilecek su daha doğrusu vücuda girecek sıvı miktarı da doktor tarafından belirlenmelidir. Böbreğin süzme yeteneği azaldığı için beher idrar miktarındaki üre oranı artamaz ama günlük toplam idrar miktarı arttırılınca vücuttan atılan toplam üre miktarı artmış olacaktır. Ancak bunun için de sınır var. Eğer bu sınırın çok üzerine çıkılırsa atılamayan sıvı damarlar içinde birikerek dolaşım ve kalp üzerinde yük yaratacaktır. Bunda, alınan tuzun miktarının da çok önemi var.

Görüldüğü gibi üre hastasının, tuz, su ve protein dengesini çok iyi düzenlemesi gerekiyor. Bunun için de bu konuda uzman bir doktorun denetiminde olmakta yarar var.