‘Partiküller bedenin içinde dolaşıyor’
Hollanda’da 22 gönüllüden alınan kan örneklerinden 17’sinde mikroplastiklere rastlanması endişe yarattı. Bedenimize etkilerini tam olarak söylemek şimdilik zor ama mikroplastiklerin insan hücrelerinde zarara yol açtığı biliniyor.
Geçen hafta The Guardian gazetesinde yayımlanan yeni bir araştırmanın sonucu çevre kirliliği ve beraberinde getirdiği sağlık risklerini tekrar gündemin ilk sıralarına taşıdı. Araştırma insan kanında ilk kez mikroplastiklere rastlandığını ortaya koyuyordu.
Mikroplastik, boyutları nedeniyle çıplak gözle görülmesi neredeyse imkânsız olan plastik parçacıklarına deniyor.
Bugüne dek çevreye bırakılan tonlarca plastik nedeniyle Everest Dağı’nın zirvesinden okyanusların en derin noktalarına kadar dünyanın her yerinde bulunabilen bu mikroplastikleri yiyip içtiklerimizle veya direkt olarak havadan soluyarak bedenimize alabildiğimizi biliyorduk. Şimdiyse araştırmacılar bu parçacıkları ilk kez insan kanında tespit etti. Hollanda’da gerçekleştirilen ve Environment International’da yayımlanan çalışma için 22 sağlıklı yetişkinin kan örnekleri incelendi, 700-500 bin nanometre (nm) aralığında plastikler arandı. 22 katılımcının 17’sinin kanında plastik parçacığa rastlandı.
Plastik kirliliğini azaltmayı amaçlayan sosyal girişim CommonSeas’in kurucusu Jo Royle “Plastik üretimi 2040’ta iki katına ulaşacak” uyarısında bulunuyor.
Tespit edilen plastikler içinde en fazla olanı, gönüllülerin yaklaşık yarısının kanında tespit edilen ve tekstil, ambalaj sektöründe (örneğin tek kullanımlık su şişeleri) yoğun olarak kullanılan ‘polietilen tereftalat’ (PET).
Gönüllülerin üçte birinin kanında gıda ambalajlarında kullanılan ‘polistiren’ (PS) türüne, yaklaşık dörtte birinin kanındaysa toplam plastik üretiminde önemli yer tutan ‘polietilen’ türde plastiğe rastlandı. Bazı katılımcıların kanındaysa iki-üç tür plastiğin birden bulunduğu belirtildi.
Peki, bu ne demek? Araştırma, mikroplastiklerin kan aracılığıyla bedenimizde dolaşabileceğini ve organlara yerleşebileceğini göstermesi nedeniyle oldukça kritik. İnsan bedenine etkilerine dair net bir şey söylemek zor olsa da araştırmacılar, laboratuvar ortamında mikroplastiklerin insan hücrelerinde zarara yol açtığının ve hava kirliliği partiküllerinin her yıl çok sayıda insanın erken ölümüne neden olduğunun bilindiğine dikkat çekiyor.
“Prof. Vethaak “Plastiklerin hücreyi nasıl etkilediğinin ve kanserdeki rolünün araştırılması gerek” diyor.”
Acilen çözülmeli
Çalışmayı yürüten Amsterdam Vrije Üniversitesi’nde ekotoksikoloji alanında çalışan Prof. Dick Vethaak da katılımcıların yaklaşık yüzde 80’ine tekabül eden bu oranın endişe verici olduğunu doğruladı: “Partiküller orada ve bedenin içinde dolaşıyor” dedi. Çalışmayı ‘çığır açıcı’ ve ‘öncü’ olarak nitelendiren profesör, daha fazla araştırma yapılması gerektiğini ifade etti. Ayrıca örnek sayısı ve kanda bakılan plastik parçacık türlerini arttırarak çalışmayı ileri boyuta taşımayı planladıklarını belirtti. Plastik üretiminin hızla arttığını, sorunun acil bir hal aldığını söyleyen uzman, plastik parçacıklarının hücreleri nasıl etkilediği ve kanser gelişimindeki rolünün araştırılması gerektiğini vurguladı.
Araştırmaya Hollanda Ulusal Sağlık Araştırma ve Geliştirme Merkezi’yle (ZonMw) plastik kirliliğini azaltmayı amaçlayan sosyal girişim CommonSeas fon desteği sundu. CommonSeas’in kurucusu Jo Royle’un “Plastik üretimi 2040’ta iki katına ulaşacak” cümlesi, geç olmadan plastik üretim ve tüketimimize yakından bakmamız gerektiğini gösteriyor.
Plastik tüketimi nasıl azalır?
* Plastik poşet yerine bez çanta, pet şişe yerine bir cam şişe ya da matara taşımaya hemen bugün başlayabilirsiniz.
* Plastik diş fırçalarına alternatif olarak örneğin bambu diş fırçalarını, plastik kutularda aldığınız ürünler yerine cam kavanozda satılan gıda ürünlerini tercih edebilirsiniz.
* Mutfaklarda plastik saklama kapları ya da kâseler yerine cam ya da paslanmaz çelik kapları kullanabilirsiniz.
* Plastikleri ayrıştırarak plastik geri dönüşüm kutularına atabilirsiniz.
