Zorbalığa sıfır tolerans gösterin

Çocuğunuz zorbalık ile karşı karşıya gelmiş olabilir. Böyle bir durumda da çocuğunuza zorbalık karşısında nasıl davranması gerektiğini öğretmelisiniz.

Patavatsızlık, kabalık, kötülük ve zorbalık... Hepimiz sosyal ilişkilerimizde bu dört davranıştan birine mutlaka maruz kalmışızdır ve farklı derecelerde kızgınlık, çaresizlik ve mutsuzluk gibi duygular yaşamışızdır.

Bazı insanlar bu tip davranışlar karşısında kendisini koruyabilir bazıları ise koruyamaz. Çok kibar biri patavatsız, kaba biri karşısında ne yapacağını bilemeyebilir, donup kalabilir. ‘Çok kilo almışsın, sen ne yaptın?’ diyen bir kişiye ne cevap verirdiniz? Ya da ‘sizin yaşadığınız yerde hayatta yaşayamam’ şeklinde bir yorum karşısında ne yapardınız? Bu tip basit bir kabalığı, patavatsızlığı ‘sinir’ olsanız da unutmak kolaydır.
Diğer yandan kötü niyetle yapılan bir davranış veya zorbalık insanlarda çok daha kalıcı etkiler yaratır, psikolojik yaralara neden olabilir.

HASSAS NOKTA ERKEN MÜDAHALE

Neden insan böyle davranır, kötü mü doğar, yapısı mıdır, karakteri midir, diye merak ediyor olabilirsiniz. Yapılan araştırmalara göre bu davranışlar, öğrenilmiş davranışlardır. Çocuklar bu davranışları, aile içinde, okulda, mahallede çok küçük yaştan itibaren gözleyerek, maruz kalarak öğrenirler. Bunun aslında umut verici olduğunu düşünebiliriz.
Çünkü öğrenilmiş davranışları, yapmamak, diğer anlamda ‘geri sarmak’ da öğrenilebilir. Buradaki hassas nokta erken müdahale. Yani, çocuktaki kaba, kötü niyetli davranışlar ne kadar erken fark edilir ve önü kesilirse, değişim o kadar kolay. Yaş ilerledikçe, davranışlar yerleştikçe, değiştirmek daha zorlaşıyor.
Öyleyse anne-babaların, yakın akrabaların, öğretmenlerin, okul idaresinin önemli sorumlulukları var. Çocuğunuzun yanında başkaları hakkında kötü konuşmayarak, insanları sürekli eleştirip yargılamayarak, insanların zayıflıkları, farklılıkları ile alay etmeyerek, insanlara isimler takıp dalga geçmeyerek, çocuğunuza doğru sosyal davranışları ve empati yapmayı öğretebilirsiniz.
Ama her şeyden önce Amerika’da ve Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ‘zorbalığa sıfır tolerans’ göstermelisiniz. Bu şu demek; çocuğunuzun başka bir çocuğa zarar verdiğini gördüğünüzde;
* “Çocuklar arasında olur böyle şeyler”
* “Bunlar daha çocuk, çok ciddiye almaya gerek yok”
* “Bizimki pek bir yaramaz, yerinde duramıyor”
* “Çok zeki, etrafa uyum sağlayamıyor”
* “Erkek çocuklar/ kız çocuklar böyledir”
* “Büyüyünce geçer”
* “Bana da yapılmıştı kendimi korumayı öğrendim, o da öğrensin”
* “Ezileceğine ezsin”
* “Bu hayatta güçlü olmak lazım”
* “Arkadaşı da çok mızmızmış, ne var bunda” gibi cümlelerle çocuğunuzu korumaya kalkmayın. Çocuğunuza iyilik yaptığınızı, onu koruyup kolladığınızı düşünüyor olabilirsiniz ama işin doğrusu çocuğunuzun, sosyal normlara uyum sağlayamayan, sağlıklı ilişkiler kuramayan, kendisini kontrol edemeyen, empati kurmayı öğrenemeyen ve daha ileri boyutlarda, kolayca suç işleyebilen, agresif bir kişi haline gelmesine yol açmış olursunuz.

ZORBALIĞIN ÇEŞİTLERİ

Diğer yandan, çocuğunuz zorbalık ile karşı karşıya gelmiş olabilir. Böyle bir durumda da çocuğunuza zorbalık karşısında nasıl davranması gerektiğini öğretmelisiniz. Ama önce zorbalığın çeşitlerini tanımak gerek:
Zorbalık sözel olabilir; isim takma, alay etme, küçük düşürücü konuşmalar yapma, hakaret etme gibi.
Fiziksel olabilir; tartaklama, itme, çekme, dürtme, sürekli sataşma, vurma, tükürme gibi.
Cinsel içerikli olabilir; sarkıntılık yapma, cinsel çağrışımlı sözcükler kullanma, eteğini kaldırma, kıyafetlerini çıkarmaya çalışma, elleme, zorla sarılma, öpme gibi.
Eşyalarına yönelik olabilir; izinsiz eşyalarını alma, parasını alma veya kendisine bir şeyler almasına zorlama, yemeğini alma, eşyalarına zarar verme, kırma, atma gibi.
Sosyal alanda olabilir; oyunlarda dışlama, başkalarını ikna ederek yalnız kalmasını sağlama, konuşulmasını engelleme, iftiralarda bulunma, dedikodu yayma gibi.

ÇOCUKLARINIZA BU KURALLARI ÖĞRETİN

Zorbalık ile karşı karşıya gelen çocuğunuza öğretmeniz gereken önemli kurallar var:
1. Kesinlikle sessiz kalmamalısın. Eğer birinin sana zorbalık yaptığını düşünüyorsan hemen güvendiğin bir yetişkine anlatmalısın. Eğer sana yapılanı konuşmak zor geliyorsa yazarak da verebilirsin. Anlattığın kişi bu konuyu hafife alıyor ve hiçbir şey yapmıyorsa hemen başkasına anlatmalısın.
2. Sana zorbalık yapıldığında bunu sır olarak saklamamalısın. Zorbalık yapan kişi seni bu yönde korkutmaya çalışabilir ama unutma ki o da deşifre olmaktan korktuğu için seni korkutmaya çalışıyor.
3. Kendiliğinden bitmesini bekleme. Zorbaları ifşa etmezsen zorbalığa devam edecektir.
4. Sana yapılanların normal olmadığına emin olabilirsin. Eğer sana yapılanlar yüzünden üzülüyorsan, mutsuzsan veya acı çekiyorsan bunu hemen bir büyüğünle paylaş.
5. Sana daha iyi davranması için veya onun yaptıklarından kurtulmak için zorbalık yapan kişinin isteklerine uymak zorunda, kendini değiştirmeye çalışmak zorunda değilsin. Onlar gibi olmak, onlar gibi konuşmak, giyinmek zorunda da değilsin.
6. Zorbalık yapan kişi davranışlarını değiştirene kadar kendini korumak adına yalnız kalmamaya çalışmalısın. Bahçeye çıkarken, tuvalete giderken veya sınıfta yanında güvendiğin kişiler olmasında dikkat et.
7. Zorbalık yapan çocuklar başka arkadaşlarına zarar verirken onları seyretmemelisin, çünkü onlar ilgi çekmekten, güçlerini göstermekten keyif alırlar. Eğer başka çocukların zarar gördüğünü görürsen hemen bir yetişkinden yardım istemelisin.