Sadece akşamları içiyorum, alkolik değilim!

Danışan: Nişanlım alkolik olduğumu düşündüğü için size yolladı. Eğer içkiyi bırakmazsan evlenmem diye beni tehdit ediyor. Bence saçmalıyor çünkü alkolik değilim.
- Dr. Başak: İki sorum var:
1- Neden alkolik olduğunuzu düşünüyor?
2- Siz neden alkolik olmadığınızı düşünüyorsunuz?
Danışan: Güzel! Doğru yerden başladık. Her akşam içtiğim için alkolik olduğumu düşünüyor ama bence saçmalıyor. Çünkü ben içmeden durabiliyorum, öyle alkolikler gibi gündüzden başlamıyorum ve bazı günler içmediğim de oluyor. Eğer alkolik olsaydım içmeden duramazdım. Üniversite yıllarında çok daha fazla içerdim, onu kabul ediyorum ama şimdi o kadar çok içmiyorum. Nişanlım abartıyor.
- Dr. Başak: Şimdi ne kadar alkol tüketiyorsunuz?
Danışan: Günden güne değişiyor ama eve gelince genellikle buz gibi bir bira içiyorum da o sayılmaz.
- Dr. Başak: Neden sayılmaz?
Danışan: Bir biradan ne çıkar, ondaki alkol nedir ki?
- Dr. Başak: Bir bira çok önemli olmayabilir ama eğer devamı gelmiyorsa. Sonrasında başka bir şeyler içiyor musunuz?
Danışan: Duruma göre değişiyor.
- Dr. Başak: Peki mesela dünü hatırlıyor musunuz?
Danışan: Dün öğlen bir iş yemeğim vardı. Orada mecburen iki kadeh şarap içmişimdir. İş yemeklerim çok oluyor o zaman millete uyum sağlamak için içmek durumundasınız.
- Dr. Başak: Peki, sonra?

İÇİYORUM AMA ASLA SARHOŞ OLMUYORUM
Danışan: Sonra tüm öğleden sonra işteydim. Çok stresli bir gündü. Eve gelince direkt buzdolabına gidip buz gibi bir bira aldım. Çok susamıştım, yemek hazır olana kadar bir tane daha içtim. Biraz sonra akşam yemeği yedik. Yemekte bir şey içmedim mesela. Alkolik olsam duramam, öyle değil mi? Sonra televizyon seyretmeye başladık. Eşim uyuyakaldı ama benim uykum kaçtı. Uykum kaçınca günün stresi, yarının kaygıları kafama üşüşüyor. Daha fazla uykum kaçarsa daha fazla gerilecektim, biraz rahatlamak için bir-iki viski içtim. Tam kaç tane hatırlamıyorum şimdi, orada uyuyakalmışım. Ama ertesi gün kalkıp işe yetişebildim. Orada bir sorun yok yani.
- Dr. Başak: Tek tek sayınca ne kadar içtiğinizi fark ettiniz mi? Her bir içkiyi 1 birim olarak sayacak olursak; öğlen iki, eve gelince iki, gece uykunuz kaçınca iki, yani toplam 6 birim. Bu her gün bu şekilde mi?
Danışan: Olabilir. Haftada bir-iki gün dışarda yemeklerimiz oluyor, hem arkadaşlarla hem de iş yemekleri. O zaman mecburen yemekte de içiliyor. Yani o zaman, eğer böyle sayacak olursanız 6’yı geçebilir.
- Dr. Başak: Hafta sonları da mı bu şekilde?
Danışan: Öyle birim birim saymadım ama hafta sonları biraz daha fazla. Arkadaşlarla çıkınca ucunu kaçırdığım oluyor. Ertesi gün perişan oluyorum, bazen tüm gün yataktan kalkamıyorum. Nişanlım da en çok buna kızıyor. Ona söz veriyorum hafta sonları abartmayacağıma ama elimde değil, muhabbet uzadıkça içki tüketimi artıyor doğal olarak. Ama emin olun ben en az içenlerdenim. Arkadaşlarımı görseniz hepsi çok daha fazla içiyor. Ayrıca ben hiç bir zaman sarhoş olmam, dilim dolanmaz.
- Dr. Başak: Siz de birçok kişi gibi “Ben kolay sarhoş olmam” diyerek alkole ne kadar “dayanıklı” olduğunuzu anlatıyorsunuz ama işin aslı, 1-2 kadehle artık aynı etkiyi alamadığınız için, tükettiğiniz alkol miktarını giderek arttırmış ve alkol bağımlılığının en önemli ölçütlerinden biri olan “içkiye tolerans”ı geliştirmişsiniz.
Danışan: Yani sarhoş olmamam aslında iyi bir şey değil mi?
- Dr. Başak: Sarhoş olmamanız hem iyi hem kötü. İyi, çünkü kontrolünüzü kaybedip sonradan pişman olacağınız şeyler yapmıyorsunuz. Kötü, çünkü kolay sarhoş olmayan, alkole toleransı artan kişiler, istedikleri etkiyi hissedebilmek için daha fazla alkol almaya yönelirler. Örneğin, eskiden 2 bira ile hissettiklerinizi artık ancak 4 birayla hissedebilirsiniz. Bir sure sonra o da yetmez, üstüne bir viski eklersiniz. Bu da sizi her geçen gün daha fazla içki içmeye iter.

TOLERANS ARTTIKÇA TÜKETİM DE ARTAR
Danışan: İşte bu doğru, 2 bira artık hiçbir işe yaramıyor. O yüzden onu saymıyorum bile.
- Dr. Başak: Sizin beklentinizi karşılamıyor ve maalesef daha fazla içmenize neden oluyor. 2 biradan sonrası da aslında yeni sorunlar doğurmaya başlıyor. Her şeyden önce karaciğerinize aşırı yük olduğu için sağlık sorunları başlıyor. Çoğu kişi, bariz bir problem yaşamadıkça, karaciğerine nasıl yavaş yavaş ciddi bir zarar verdiğini umursamıyor.
Danışan: Benim de belirgin bir şikayetim olmadığı için karaciğerimin problem yaşadığını düşünmüyorum ama bu kadar içki ile baş etmeye çalışmak da kolay değil.
- Dr. Başak: Uzun süre içki içen kişilerin alkol ile ilişkileri genellikle şu şekilde gelişir: Biraz önce de söylediğim gibi, düzenli olarak 1-2 kadeh veya bardak alınan içki bir süre sonra yetmemeye başlar ve tolerans arttıkça bu sayıyı arttırma ihtiyacı doğar. Sonra kişi, alkol alma saatlerini daha erkene çekmek ister ve yavaş yavaş hayatı alkol almak üzerine planlamaya başlar. Toplantıları, yemekleri, buluşmaları alkol alabileceği yerlerde, kendisine eşlik edecek kişilerle yapmayı tercih eder. Bu davarnışlar, alkol bağımlılığı ile son bulur. İleri dönemlerde, ciddi sağlık problemleri, kazalar, ekonomik kayıplar, sosyal ilişkilerde ve aile içi ilişkilerde, kişinin okul, iş hayatında tamir edilemeyecek sorunlar doğurur.

BABAM HER GÜN İÇERDİ AMA ALKOLİK DEĞİLDİ
Danışan: Peki ben bir şey sormak istiyorum. Her gün içki içince illa alkolik mi oluyorsunuz? Benim babam da her gün içerdi ama hiç de alkolik değildi. Dünyanın en saygılı, çalışkan, düzgün adamıydı.
- Dr. Başak: Her gün düşük dozlarla içmek veya 40 yılda bir sarhoş olmak sizin alkolik olduğunuzu göstermez. Amerikan Psikiyatri Derneği’nin 2013 yılında yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatiki El Kitabının 5. edisyonuna göre (DSM-5), kişinin alkol kullanım problemi olduğunu söyleyebilmek için gerekli kriterler var. Kişinin, 12 ay içindeki alkol kullanımının aşağıdaki maddelerden en az ikisi tarafından belirtilen bir sıkıntı veya bozulmaya yol açmış olması gerekir:
1- Alkolü, sık sık niyet ettiğinden daha fazla veya daha uzun bir zaman aralığında almıştır.
2- Alkol kullanımını azaltmak veya kontrol etmekle ilgili devamlı bir istek veya başarısız çabalar vardır.
3- Alkol sağlamak, kullanmak veya etkilerinden kurtulmak, toparlanmak gibi aktivitelere oldukça zaman harcanır.
4- Alkol kullanmak için şiddetli bir istek veya iştah duyar.
5- Sık alkol kullanımı neticesinde, işte, okulda veya evdeki yükümlülüklerini yerine getirmekte başarısız olur.
6- Sürekli tekrarlayan ve devam eden sosyal ve kişiler arası problemlere rağmen alkol kullanımına devam eder.
7- Alkol kullanımı yüzünden önemli sosyal, mesleki, eğlence aktivitelerinden kaçınır veya katılımını azaltır.
8- Fiziksel tehlike yaratacak durumlarda da sık sık içmeye devam eder.
9- Alkol kullanımının, devam eden ve tekrarlayan fiziksel veya psikolojik problemlere neden olduğunu veya bu problemleri arttırdığını bilmesine rağmen kullanmaya devam eder.
10- Toleransı artmıştır:
a) İstediği etkiyi yaratabilmek için daha fazlasına ihtiyaç vardır.
b) Aynı miktarda içilen alkol, etkisini belirgin bir şekilde azaltmıştır.
11- Yoksunluk tepkileri gözlenir:
a) Alkol alımının aniden azaltılması ya da kesilmesi sonucu gelişen aşırı huzursuzluk, hipertansiyon, taşikardi, bulantı ve kusma gibi belirtilerdir.
b) Bu şikayetlerden kaçınmak veya etkisini azaltmak için alkol alır.
Yukarıda sayılan maddelerden 2 veya 3 tanesi mevcut ise kişinin alkol kullanma probleminin hafif, 4-5 tanesi mevcut ise orta, 6 veya daha fazlası mevcut ise şiddetli/ağır bir alkol kullanım problemi olduğu belirtilmiştir.

Not: Psikoterapi diyalogları gerçek kişilerin hikayeleri değildir, örnek oluşturmak amacıyla kurgulanmış hikayelerdir. İçeriği, psikoloji bilimine paralel olmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir.