Psikoterapinin faydalı olup olmadığını nasıl anlarsınız?

Danışan: Daha önce birçok psikoloğa gittim. Kimilerinden faydalandım kimilerinden ise hiçbir fayda görmedim. Çok açık söylemek gerekirse sizin de iyi bir psikolog olup olmadığınızı bilmiyorum. Bu konuda biraz kaygılıyım çünkü zamanımı ve paramı boşa harcamak istemiyorum.

- Dr. Başak: Kaygılanmakta çok haklısınız. Özellikle daha önce bazı deneyimlerinizden fayda görmediyseniz, zamanınızın ve paranızın yeniden boşa gitmesini istemezsiniz. Sizin yerinizde olsam ben de aynı şekilde hissederdim.

Danışan: Umarım beni yanlış anlamadınız. Bu konuyu baştan konuşmasaydım kendimi hiç rahat hissetmeyecektim.

- Dr. Başak: Hiç yanlış anlamadım aksine kaygılarınızı benimle açık açık konuştuğunuz için çok memnun oldum. Çünkü bana güvenmeseydiniz, benimle konuşurken kendinizi rahat hissetmeseydiniz, sizi rahatsız eden buna benzer konuları benimle paylaşmazdınız, o zaman ben de size tam anlamıyla yardımcı olamazdım.

Danışan: Peki bana biraz yol gösterebilir misiniz? Terapilerin benim için iyi gidip gitmediğini nasıl anlarım?

- Dr. Başak: Terapiye başlamadan önce, terapiye gelme nedeninizi gözden geçirin. Bazı kişiler bunu somut olarak belirleyemez ve “mutlu olmak istiyorum” ya da “içimdeki huzursuzluktan kurtulmak istiyorum” şeklinde çok genel isteklerle gelir. Bunun gibi genel hedefleriniz olduğunda veya tam olarak neyi değiştirmek istediğinizi bilemediğinizde, psikoloğunuzdan yardım isteyebilirsiniz. İlk seansın amacı hedefleri belirlemek olmalıdır. Çünkü eğer hedeflerinizi somutlaştırmazsanız, terapinin iyi gidip gitmediğine karar vermeniz güç olur. Örneğin amacınız sosyal ilişkilerinizi iyileştirmekse, hedefiniz “her hafta sonu daha fazla arkadaş toplantılarına katılmak” olabilir.

PSİKOLOĞUM SÖZLERİMİ ANNEME DE AKTARMIŞ

Danışan: Yani somut olarak daha fazla arkadaş toplantılarına katılınca terapinin bana iyi geldiğini anlayabilirim.

- Dr. Başak: Evet, çünkü biz bir yandan sosyal ilişkilerinizde karşı karşıya geldiğiniz zorlukları ortaya çıkararak bunlarla baş edebilmeniz için gerekli beceriler ve yöntemler üzerine çalışacak, bir yandan da öğrendiğiniz yeni yöntemleri hayatınıza yerleştireceğiz. Siz de bu yeni becerilerinizi kullandıkça hedefinize ulaşmış olacaksınız.

Danışan: En son gittiğim psikologla bazı sorunlar yaşadım. Belki de o yüzden çok faydalanamadım. Aslında çok iyi bir insandı. Ben de memnundum ve annemi de ona gönderdim. İkimiz de terapiye aynı anda devam ediyorduk. Bir süre sonra bir baktım benden duyduğu bazı şeyleri anneme anlatıyor. Annem de bana gelip “Sen benim hakkımda niye böyle düşünüyorsun?” diyor. Çok zor duruma düştüm, ne diyeceğimi bilemedim. O zaman psikoloğuma güvenim sarsıldı, aramız bozuldu. Belki de bu yüzden size de gelirken tedirgindim biraz.

- Dr. Başak: Haklısınız, gizlilik psikoterapide en önemli etik kurallardan biridir. Eğer anlattıklarınızın gizli kalmadığını, başkalarına aktarıldığını düşünürseniz psikoloğunuza güveniniz sarsılır ve bir şey anlatamazsınız. Birçok insanın psikoloğa gitmeme sebebi de budur; ya anlattıklarımı başkalarına anlatırsa!

Danışan: Ben de en çok bundan korkuyorum. Ben tanınan, mesleği icabıyla bilinen biriyim, benimle ilgili özel bilgiler orada burada konuşulursa çok zarar görürüm.

- Dr. Başak: Biraz önce de söylediğim gibi psikoterapide etik ilkeler, kurallar vardır ve amacı psikoloji mesleğini, biliminin standartlarını belirlemek, bu standartları en yüksek düzeyde uygulayıp korumaktır. Türk Psikologlar Derneği’nin belirlediği bu ilke ve kurallara bütün psikologların uyması beklenir.

Danışan: Gizlilik de bunlardan biri anladığım kadarıyla. Bunun dışında ne var?

- Dr. Başak: Eğer tüm listeye göz atmak isterseniz, Türk Psikologlar Derneği’nin web sitesinde Etik Yönetmeliği’ni bulabilirsiniz. Özet olarak anlatmak gerekirse, amaç kişiye zarar vermekten kaçınmak ve en üst düzeyde fayda sağlamaktır. Bunun için bir psikolog; gerçekçi şekilde yetkinliğini değerlendirmekle yükümlüdür. Terapiye başlarken mümkün olan en kısa zamanda, terapi süreci, ücreti, üçüncü şahıslar ile ilgili koşullar ve gizliliğin sınırları hakkında danışanını bilgilendirir, sorularının yanıtlanması olanağını sağlar. Halen hizmet verdiği kişilere cinsel ima ve yaklaşımlarda bulunmaz, onları taciz etmez ve onlarla cinsel ilişkiye girmez. Halen hizmet verdiği danışanlarla, hizmet verilen danışanın yakın ilişkide bulunduğu kişilerle ve eski danışanlarıyla duygusal ve/veya cinsel yakınlık kurmaz. Profesyonel bir ilişki içindeyken; psikoloğun, danışanı ile ek bir rolü üstlenmesi de doğru değildir. Yani danışanınızla seans dışında herhangi bir ilişki kuramazsınız. Ayrıca psikoloğun, danışanının yakın ilişkide olduğu başka bir kişiyle herhangi bir şekilde ilişki kurması da doğru değildir.

Danışan: Öyleyse benimle çalışırken annemi görmesi doğru değildi.

- Dr. Başak: Evet, zaten anlattığınız problemler ortaya çıkmış. Etik kurallar ve ilkeler buna benzer problemlerin ortaya çıkmasını engellemek için düzenlenmiştir. Bazen danışanlar çok ısrar eder “Siz çok iyisiniz, lütfen annem de size gelsin” diye... Ama sizin yaşadığınıza benzer problemlerin ortaya çıkmasını engellemek için danışanın yakın ilişkide olduğu kişilere aynı zamanda terapi vermek doğru değildir.

ETİK OLMAK İYİ PSİKOLOG OLMAK ANLAMINA GELMEZ

Danışan: Diyelim psikoloğum bütün bu etik kurallara uydu, bu onun iyi bir psikolog olması için yeterli mi?

- Dr. Başak: İyi psikolog olmak için bu etik kurallara uymak şart ama “etik” olmak sizi otomatik olarak “iyi psikolog” yapmayabilir. Ayrıca, size iyi gelen bir terapi başkasına iyi gelmeyebilir. Bu durumda terapi seansını ve psikoloğunuzu kendi kişisel ihtiyaçlarınıza göre değerlendirmeniz gerekir. En önemli iki kriteri özetleyecek olursak:

1- Terapi sürecinde hedeflerinize ulaşıyor musunuz?
2- Terapistinizin etik olduğuna inanıyor musunuz?

TERAPİ SEANSIM NASIL GEÇTİ

Her seansınızı doğru değerlendirebilmek, sizin için faydalı olup olmadığını anlayabilmek için, seans bitimlerinde, ünlü terapist Dr. Burns’ün, hazırladığı Terapi Değerlendirme Formu’nu kullana bilirsiniz.

1- Terapistim sıcak, destekleyici ve benimle alakalıydı.
2- Terapistim güven vericiydi.
3- Terapistim bana saygılı davrandı.
4- Terapistim beni iyi bir şekilde dinledi.
5- Terapistim benim ne hissettiğimi anladı.
6- Seans sırasında neler hissettiğimi anlatabildim.
7- Beni rahatsız eden problemlerim hakkında konuşabildim.
8- Kullanılan teknikler yararlı ve faydalıydı.
9- Terapistimin yaklaşım tarzı anlamlıydı.
10- Problemlerimle baş etmenin bazı yeni yollarını öğrendim.
11- Bu seans benim için faydalıydı.
12- Bütününe baktığımda bugünün seansı tatminkârdı.
13- Terapistimin verdiği ödevleri yapmayı planlıyorum.
14- Bugünkü seansta öğrendiklerimi kullanmaya niyetliyim.
15- Bazı zamanlar terapistimin beni anlamadığını düşündüm.
16- Bazı zamanlar seans sırasında çok rahat hissetmedim.
17- Terapistimin her dediğine katılmıyorum ve bunları ona söyleyebildim.
18- Sorduğu bazı sorulara dürüst olarak cevap vermek çok kolay değildi.
19- Bazen verdiğim cevaplar hislerimi tam olarak yansıtmadı.
20- Terapistimi eleştirmek benim için zor olabilir.

NOT: Psikoterapi diyalogları, yaşanmış hikayelerden esinlenilerek, psikoterapi sürecinde kullanılan yöntemlere örnek oluşturmak amacıyla yaratılmıştır. İçeriği psikolojideki bilimsel gelişmelere paralel olmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir.