Kimler alkol bağımlısı olabilir?

Danışan: 17 yaşındaki oğlumun okul çıkışı arkadaşları ile buluştuğunda içki içtiğini öğrendim ve maalesef bu sadece bir-iki kerelik bir heves, bir deneme değilmiş. Son 5-6 aydır, haftada en az 3 kere arkadaşları ile içmişler. Eşim de düzenli içer ve o her ne kadar kabul etmese de bana sorarsanız alkol bağımlılığı var. Bu nedenle oğlumun içtiğini öğrenince daha da çok telaşlandım, çünkü bildiğim kadarıyla alkol bağımlılığı genetik bir problem. Oğlumun, babasına benzemesini istemiyorum ve bunu önlemek için elimden geleni yapacağım. Sizce geç kalmış mıyımdır? Bir insanın alkol bağımlısı olmasının nedenleri nelerdir?
- Dr. Başak: Sizin de biraz önce söylediğiniz gibi genlerin önemli bir rolü var. Alkol bağımlılığı olan kişilerin ailelerinde, genellikle alkol problemi olan bir kişi bulunduğunu görüyoruz. Bunun dışında başka risk faktörleri de var:
* Erkek olmak: Erkeklerin, alkolle ilgili bir problem yaşama olasılığı kadınlara oranla 3 kat fazla.
* Erken yaş: İlk içkiye başlama yaşı ne kadar erkense, ileri yaşlarda alkolle ilgili problemler yaşama olasılığı da o kadar yüksek.
* Akıl sağlığı: Depresyon, kaygı bozukluğu, travma gibi psikolojik sorunları olanların alkol bağımlısı olma riski daha yüksek.
* İlişki problemleri: Aile ve arkadaşları ile problem yaşayanların ya da onların yanında rahat olamayanların, gergin olanların içme olasılığı daha yüksektir.
* Çevre: İçkiye kolay ulaşılabilen bir çevrede yaşıyorsanız, etrafınızda bolca alkol tüketen kişiler varsa veya çok içmenin “normal” karşılandığı, hayatın bir parçası olarak algılandığı bir çevrede yaşıyorsanız, sizin de çevrenizdekiler gibi çok içme ve bağımlı olma riskiniz yüksektir.
* Diğer maddeler: Sigara, uyuşturucu veya sakinleştiriciye bağımlı olan bir kişinin, alkol bağımlısı olma riski de daha yüksek olur.
* Arkadaşlar: Arkadaşlarınızın yanınızda içiyor olması, sizi içmeye davet etmesi ya da zorlaması alkol kullanımınızda artışa neden olacak önemli bir faktördür.
* Hayattan tatmin olamama: Yaşamında bir hedefi, motivasyonu ya da keyif alacak aktivitesi olmayan kişiler, kendilerini “iyi” hissetmek ya da “eğlenmek” için diğerlerine göre daha fazla içerler.
ARKADAŞLARI OĞLUMU
SÜREKLİ İÇMEYE ÇAĞIRIYOR
Danışan: Oğlum, genetik açıdan risk taşıyor, arkadaşları da onu sürekli içmeye çağırıyor. Bunun dışındaki faktörler pek uymuyor ama bu ikisi bile bağımlılık geliştirmesine yeter diye korkuyorum.
- Dr. Başak: Yukarıdaki risk faktörlerine sahip olan her insanın alkol bağımlısı olacağını söylemek doğru olmaz. Birçok risk faktörü olmasına rağmen bağımlı olmayan kişiler vardır. Bunun gibi hiç risk faktörü olmayan bir kişi de alkol bağımlısı olabilir.
Danışan: Peki benim oğlumun bağımlı olup olmadığını nasıl anlarım?
- Dr. Başak: Amerikan Psikiyatri Derneği’nin 2013 yılında yayınlanan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatiki El Kitabı’nın 5. edisyonuna göre (DSM-5), kişide alkol kullanım bozukluğu olup olmadığını söyleyebilmek için aşağıdaki kriterleri değerlendirmek gerekir.
Kişinin, 12 ay içindeki alkol kullanımının, aşağıdaki maddelerden en az ikisi tarafından belirtilen, belirgin bir sıkıntı veya işlevsellikte bozulmaya yol açmış olması gerekir:
BAĞIMLI OLUP OLMADIĞINI
NASIL ANLAYABİLİRİZ
1- Alkolü, sık sık niyet ettiğinden daha fazla veya daha uzun bir zaman aralığında almıştır.
2- Alkol kullanımını azaltmak veya kontrol etmekle ilgili devamlı bir istek veya başarısız çabalar vardır.
3- Alkol sağlamak, kullanmak veya etkilerinden kurtulmak, toparlanmak gibi aktivitelere çok zaman harcanır.
4- Alkol kullanmak için şiddetli bir istek veya iştah duyar.
5- Sık alkol kullanımı neticesinde, işte, okulda veya evdeki yükümlülüklerini yerine getirmekte başarısız olur.
6- Sürekli tekrarlayan ve devam eden sosyal ve kişilerarası problemlere rağmen alkol kullanımına devam eder.
7- Alkol kullanımı yüzünden önemli sosyal, mesleki, eğlence aktivitelerinden kaçınır veya katılımını azaltır.
8- Fiziksel tehlike yaratacak durumlarda da sık sık içmeye devam eder.
9- Alkol kullanımının, devam eden ve tekrarlayan fiziksel veya psikolojik problemlere neden olduğunu ya da bu problemleri artırdığını bilmesine rağmen kullanmaya devam eder.
10- Toleransı artmıştır...
a) İstediği etkiyi yaratabilmek için daha fazlasına ihtiyaç duyar
b) Aynı miktarda içilen alkol etkisini belirgin bir şekilde azaltmıştır.
11- Yoksunluk tepkileri gözlenir...
a) Alkol alımının aniden azaltılması ya da kesilmesi sonucu gelişen, aşırı huzursuzluk, hipertansiyon, taşikardi, bulantı ve kusma gibi belirtiler görülür.
b) Bu şikayetlerden kaçınmak veya etkisini azaltmak için alkol alır.
Eğer çocuğunuzun alkol problemi olduğunu düşünüyorsanız bu konu ile ilgili acil yardım almalısınız. Onunla açık açık konuşarak yaşadığı problem hakkında onu bilgilendirmeli ve eğitmelisiniz.

ALKOL HAKKINDA ÖNEMLİ GERÇEKLER
YENİDEN Sağlık ve Eğitim Derneği, alkol konusunda bazı önemli bilgilerin çocuklarla paylaşılmasını tavsiye ediyor. Her ne kadar çocukların çoğu alkol hakkında her şeyi bildiklerini zannetseler de, alkol hakkında birçok söylenti ve yanlış bilgilendirme vardır. İşte paylaşabileceğiniz bazı önemli gerçekler:
* Alkol, zihin ve bedenin işleyişini yavaşlatan, güçlü bir uyuşturucudur. Alkol kullanımı vücut dengesini bozar, tepki gösterme sürenizi uzatır; görme duyunuzu, açık düşünmenizi ve yargı gücünüzü zedeler.
* Bira ve şarap, sert içkilerden daha “güvenli” değildir. 12 onsluk bir bira, 5 onsluk bir şarap ve 1,5 onsluk sert içki aynı oranda alkol içerir, zihin ve beden üzerinde aynı etkilere sahiptir.
* Tek bir içkinin bedeni terk etmesi ortalama 2-3 saat alır. Hiçbir şey bu süreci hızlandıramaz; ne kahve içmek, ne soğuk duş almak ne de “yürümek”.
* İnsanlar genellikle alkolün etkilerini değerlendirmekte çok yetersizdirler. Alkol kullandıktan sonra araç kullanan pek çok insan aracı kontrol edebileceğini zanneder, oysa kontrol etmekte çok zorluklar yaşarlar, hatta kontrol edemezler.
* Şu iyi bilinmelidir; herkes, bir çocuk bile ciddi bir alkol sorunu yaşayabilir.

Not: Psikoterapi diyaloglarında yer alan konular ve kişiler gerçek değildir. Örnek oluşturmak amacıyla kurgulanmış hikayelerdir. Bu diyaloglarda kullanılan bilgiler ise bilimsel esaslara dayanmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir.