Her düşündüğünüze inanmayın!

Danışan: Yakınlarım aklımdan geçen, düşündüğüm her şeyi kesin bir doğru olarak algılamamam gerektiğini söylüyor. Sizce neden?
- Dr. Başak: Çünkü her düşündüğünüz doğru olmayabilir.
Danışan: Ama insan düşündüğünün doğru olduğuna inanır.
- Dr. Başak: Maalesef öyle. Peki size hiç “Yanlış düşünüyorsun” diyen olmadı mı?
Danışan: Olabilir ama belki de onlar yanlış düşünüyordur.
- Dr. Başak: Size “yanlış düşünüyorsun” dediklerinde ne yaparsınız?
Danışan: Doğru düşündüğümü ispatlamaya çalışırım.
- Dr. Başak: İspatlamak için de kanıt toplamaya çalışırsınız.
Danışan: Karşımdakini inandırmak için gerekebilir.
- Dr. Başak: Çok inanmadığınız kanıtlar da öne sürüyor musunuz?
Danışan: Hatırlamıyorum, belki yapmışımdır.
- Dr. Başak: Bir örnekle araştıralım isterseniz. Korktuğunuz bir şey var mı?
Danışan: Kedilerden korkarım.
- Dr. Başak: Kedi ile bir odada oturuyor olsanız ne düşünürsünüz?
Danışan: Üzerime atlayacağını veya ısıracağını düşünürüm.
- Dr. Başak: Bu düşündüğünüzün yüzde 100 gerçek olduğuna emin misiniz? Kanıtınız var mı?
Danışan: Bana öyle geliyor. Evet kanıt toplamaya çalışıyorum, aklıma bir hikaye geldi. Arkadaşımın annesine bir kedi saldırmış.
- Dr. Başak: Sadece bir olay hatırlayabildiniz. Peki, bugüne kadar gözünüzün önünde hiç başkasına ısıran bir kedi gördünüz mü?
Danışan: Görmedim ama bir kere olmuş, yine olabilir.
- Dr. Başak: Olana değildüşüncenize inanıyorsunuz.
Danışan: Olma ihtimaline inanıyorum.

KORKULAR YANLIŞ DÜŞÜNCE ÜRÜNÜ
- Dr. Başak: İhtimaller sınırsızdır, aklımızda ürettiğimiz senaryolardır. İnsanlar sürekli felaket senaryoları yazar ve sonra bunlara inanır. Şu anda sizinle konuşurken birden deprem de olabilir. Deprem olma ihtimalini
düşünüyor musunuz?
Danışan: Aklıma gelmedi.
- Dr. Başak: Aklınıza gelseydi ne hissederdiniz?
Danışan: Tedirgin olurdum. Ama aklıma gelmesini engelleyemiyorum ki.
- Dr. Başak: Engellemek güç olabilir, ama aklınızdaki düşünceyi test edebilirsiniz: “Bunun doğru olma ihtimali var mı? Bu en son ne zaman olmuştu?”
Danışan: Yani korkular aslında bizim yanlış düşüncelerimizden kaynaklanıyor.
- Dr. Başak: Sadece korkular değil, birçok olumsuz duygu da yanlış düşüncelerden kaynaklanıyor.
Danışan: Bir örnek daha verebilir misiniz?
- Dr. Başak: Bazı kişiler topluluk halindeki insanlarla bir türlü kaynaşamaz, eğlenemez. Sizce bu kişi ne düşünüyordur?
Danışan: Bazen bana da olur. Öyle zamanlarda “Söyleyecek hiçbir şeyim yok, çok sıkıcıyım” diye düşündüğüm olmuştur.
- Dr. Başak: Bu düşündüklerinizin gerçek olduğuna inanırsanız hiç konuşmamayı tercih edersiniz. Oysa belki de o an karşınızdaki insan da “Acaba onu sıkıyorum mu” şeklinde düşünüyor olabilir.
Danışan: Yani ikimiz de karşımızdaki ile ilgili yanlış düşüncelere sahip olabiliriz.
- Dr. Başak: Bu sık yapılan bir düşünce hatası. Karşımızdakinin ne düşündüğünü anlayabildiğimize eminiz.
Bunun gerçek olduğuna yüzde 100 inandığımız için başka olasılıklar aklımıza bile gelmiyor.
Danışan: Örneğin eşim “Bana hiç yardım etmiyorsun” diyor ve buna inanıyor. Bense bunun yanlış olduğu kanaatindeyim.
- Dr. Başak: Kendi düşündüğünüze yüzde 100 inanıyorsunuz. Ona bunu kanıtlamak için ne yaparsınız?
Danışan: Yardım ettiğim zamanları saymaya başlarım.
- Dr. Başak: Amaç sadece haklı olmak mı?
Danışan: O bana saldırdığı zaman öyle oluyor galiba.

ÇOĞU PSİKOLOJİK SIKINTININ NEDENİ
- Dr. Başak: Diyelim size saldırmak için değil de çok yorulduğu için böyle söyledi. Böyle düşününce ne hissedersiniz?
Danışan: Ona acırım. Ama nereden bileceğim niye söylediğini?
- Dr. Başak: Önemli bir noktayı keşfettiniz şu an! Gerçekten, nereden bileceksiniz niye söylediğini? Oysa ilk
başta niye öyle söylediğine çok emindiniz.
Danışan: Fark ettim. Şimdi “Her düşündüğüne inanma” sözüyle ne demek istediğinizi anladım.
- Dr. Başak: Aklımızdan yüzlerce düşünce geçiyor ve biz daha onları test etmeye fırsat bulamadan bize
gerçek gibi görünüyorlar. Bir de onların doğru olduğuna dair etrafımızdan kanıt toplarsak, bize kesinlikle doğru gibi gözüküyor.
Danışan: Yani yanlış düşündüğümü fark etmeden o düşünceye devam edersem kendime ve başkalarına zarar
verebilirim.
- Dr. Başak: Çoğu psikolojik sıkıntıların nedeni de bu zaten. Ortada inandırıcı bir kanıt olmadan olayların kötü gideceğine inanmak, hayatın tadını çıkarmanızı engeller. Rasyonel düşünebilmek için kalıp şeklindeki düşünceler

SOKRATİK SORGULAMA

Yunan filozofu Sokrates, düşüncelerin gerçek olup olmadığını araştırmak için bir yöntem kullanmış. Onun
yöntemi ve önerdiği sorular günümüzde hâlâ kullanılıyor. Buna “Sokratik sorgulama” diyebiliriz Siz de bu soruları düşüncelerinizi sorgulamak ve daha rasyonel düşünebilmek için kullanabilirsiniz.

Sokratik sorular:
1- Düşüncenin doğru olduğuna dair elinde ne kanıtlar var?
2- Düşüncenin doğru olmadığına dair kanıtların var mı?
3- Böyle hissetmediğinde de bu düşünce doğru gibi geliyor mu?
4- Başkası böyle düşündüğünde ona ne söylerdin?
5- Bu her zaman için doğru mu?
6- Bunun olma ihtimali ne?
7- En kötü ihtimalle ne olabilir? Bunun neresi kötü? En kötü ihtimal karşısında ne yapardım?
8- Resmin tümüne bakıyor muyum?
9- Tamamen objektif miyim?