Ergenin mi var derdin var!

Danışan: Dün gece kızım uyuduktan sonra telefonunu karıştırdım. Günlerdir arkadaşlarıyla sürekli mesajlaşıyor, merak ettim bu kadar saat birbirlerine ne anlatıyorlar diye. Mesajlarını okudum, çektikleri fotoğraflara baktım. Okuduklarıma, gördüklerime inanamadım, şoktayım. Sizden yardım istiyorum.
Dr. Başak: Kızınız kaç yaşında?
Danışan: 13 ama maalesef yaşından büyük gösteriyor. Yazdıklarını okusanız zaten kocaman kadın yazmış sanırsınız. Ne yapacağımı bilemiyorum, dün gece hiç uyuyamadım.
Dr. Başak: Neler öğrendiniz?
Danışan: Bizimkinin bir erkek arkadaşı varmış. Kendinden 4 yaş büyükmüş, bizim siteden bir oğlanmış neyse ki ama 17 yaşında bir oğlanın 13 yaşında bir kızla ne işi var? Bütün yazışmalar bu çocukla yaptıklarıyla ilgili. Nerelere gitmişler, neler yapmışlar, hiçbirinden haberim yok. Ben onları sitede oynuyorlar sanıyorum. Sigara denemiş, içki içmiş ama neyse ki sevmemiş, öyle yazmış kız arkadaşına.
Dr. Başak: Ergenlikte, bazı ‘yasak’ şeyleri denemek istemesi, karşı cinse ilgi duyması, ailenin kurallarını zaman zaman çiğnemesi, daha özgür olma arzusu çok normal, bunu bütün ergenler az çok yapar ama esas problem sizinle iletişim içinde olmaması ve bunları sizden gizli yapması.
Danışan: Evet, nasıl üzüldüm anlatamam. Peki şimdi ne yapacağım? Onunla yüzleşsem mi? Cezalandırsam mı?
Dr. Başak: Yüzleşirseniz mesajlarını okuduğunuz için size çok öfke duyup iyice uzaklaşabilir ya da utanıp kabuğuna çekilebilir. Sizden uzaklaştıkça da erkek arkadaşına sığınacak, ilgi ve şefkati onda arayacaktır. Şu anda yapmanız gereken tek şey ona her zaman olduğundan daha fazla yaklaşmak, onunla daha fazla konuşmaya çalışmak ve ilişkinizi güçlendirmek. Sakın panik olmayın, sakin olup bu krizi doğru yönetmeye çalışın.

AİLEDEN UZAKLAŞMAK İSTİYORLAR

Danışan: Haklısınız bu gerçek bir kriz! Daha önce hiç karşılaşmadığım, nasıl davranacağımı bilemediğim ve kendimi çok çaresiz hissettiğim bir kriz ve ne yapacağımı bilemiyorum. Karmaşık duygular içindeyim. Çok üzgünüm, büyük hayal kırıklığı içindeyim. Ona çok kızgınım, arkamdan ne işler çevirmiş haberim yok. Bir yandan da kendime çok kızgınım, nasıl bu kadar kör olabildim. Küçükken her şeyi bıcır bıcır anlatırdı. Büyüdükçe benden uzaklaştı, hiçbir şey anlatmamaya başladı. Okullar kapandığından beri ya arkadaşlarıyla mesajlaşıyor ya da internetin başında.
Dr. Başak: Çünkü artık aileden bağımsız davranmak istiyor. Ergenlik, aileden uzaklaşıp daha fazla sosyalleşme, kendini birey olarak arama, bulma, tanımlama dönemi. Bu nedenle kızınızın arkadaşlarıyla telefonda veya internette daha fazla vakit geçirmesi de çok normal. Telefonlar, bilgisayarlar maalesef çocuklarımızın dünyasından haberdar olmak ve çevresel etkileri denetlemek açısından işimizi zorlaştırıyor. Bunun farkında olup, ekstra önlem almamız gerekiyor. Onu gün içinde denetleme şansınız oluyor mu?
Danışan: Pek olmuyor. Evde onunla kalan bir yardımcımız var ama onu da kandırıyor demek. Kızımın boyuna bakıp ben de kanmışım, ne yaptığını biliyor diye güvenmişim ama onun bir ergen olduğunu unutmuşum. Sanırım en büyük hatam onun bizden uzaklaşmasına fazlasıyla göz yummuş olmak.
Dr. Başak: Ergenlerin aileden uzaklaşma istekleri o kadar güçlü olur ki, anne-babalar bazen çaresiz kalırlar. Bu durumda en iyisi onların bağımsızlığına göz yumarken bir yandan da sıkı bir şekilde denetlemeye devam etmek. Denetlemenin en güzel yolu da onun dünyasından haberdar olmak.
Danışan: Ben de onun dünyasına girmek istiyorum ama o benimle hiç konuşmuyor. “Kızım günün nasıl geçti?” diyorum, bana tek kelimeyle “iyi” diyor, sonra susuyor.

ONU AİLE AKTİVİTELERİNE DAHİL EDİN

Dr. Başak: Beraber yaptığınız aktiviteler var mı?
Danışan: Pek var diyemem. Eşim de ben de işten çok geç dönüyoruz. Eve geldiğimizde ikimiz de çok yorgun oluyoruz. Yemek yiyip etrafı toparladıktan sonra televizyonun karşısında uyuyakalıyoruz.
Dr. Başak: İsterseniz oradan başlayın. Onu tekrar aile aktiviteleri içine sokun. Örneğin her akşam beraber yemek yiyin. Yemek saatleri, aile sohbetleri için çok önemli zamanlardır. Gün içinde yaşadıklarınızdan, ilişkilerinizden veya güncel konulardan bahsederken ona da model olursunuz.
Danışan: Bizimle hiç konuşmuyor ki. Yemeğini yer yemez masadan fırlıyor.
Dr. Başak: O sizinle konuşmasa bile siz onunla konuşmaya çalışmaktan vazgeçmeyin. Masadan erken kalkmasına izin vermeyin. Onun ilgisini çekecek konulardan bahsederseniz o da yavaş yavaş sohbetlere katılmaya başlar.

İLETİŞİM KANALLARINI AÇIK TUTUN

Danışan: Onun ilgisini ne çeker, artık onu da bilmiyorum.
Dr. Başak: O kadar hızlı büyüyorlar ki, insan bazen ne zaman çocukluktan çıkıp da kendine özgü bir birey olduklarını fark edemiyor. Siz de değişen zevklerini kaçırmış olabilirsiniz. Örnek olarak size bazı sorular soracağım. Yanıtlayamadığınız her soru, kızınızla yapacağınız sohbet için bir konu başlığı olabilir:
1. En yakın arkadaşı kim?
2. Görüntüsünden hoşnut mu?
3. Annesi ve babası hakkında ne düşünüyor?
4. Kendisiyle ilgili en sevdiği özellik, en sevmediği özellik ne?
5. En çok kime güveniyor, ihtiyacı olduğunda kimden yardım alabileceğine inanıyor?
6. En son ne zaman çok kızmıştı ve bununla nasıl baş etti?
7. Kim gibi olmak istiyor?
Danışan: Bazılarına cevap verebilirim ama bazılarının cevabını gerçekten bilmiyorum.
Dr. Başak: Öyleyse bu sizin için bir başlangıç olabilir. Onunla konuşurken dikkat etmeniz gereken birkaç önemli noktayı da hatırlatmak istiyorum: 1- Onunla sadece direktif vermek için konuşmayın. Yani diyaloglarınız “Yatağını topla, ders çalış” ile sınırlı kalmasın. 2- Sohbetlerinizde tehdit, yargılama, küçümseme gibi olumsuz tavırlar olmasın. 3- Anlatmak istediği şeyi anlatırken bocalarsa, cümlesini bitirmesini bekleyin. 4- Fikirlerini dinleyin, değer verdiğinizi hissettirin. Onunla sohbet etmekten hoşlandığınızı söyleyerek sohbeti tamamlarsanız, sizinle konuşmak için can atar. İletişim kanallarını açık tuttuğunuz sürece ergenlik çok daha kolay geçer.

BAĞIMSIZ OLMAYA iHTiYAÇ DUYARLAR

Ergenlerin psikolojisi hakkında ne kadar bilgi sahibi olursanız, önünüze çıkacak problemlerle baş edebilmek için o kadar hazırlıklı olursunuz. Bu nedenle ergenlerle ilgili birkaç önemli noktayı akılda tutmak faydalı olabilir:
1. Ergenler kim olduklarını bulmaya, anlamaya, kendilerini tanımaya, ayrıştırmaya ihtiyaç duyarlar ve bu serüvende bazen sizin alışık olmadığınız şeyleri denemek isteyebilirler.
2. Kendilerini ayrıştırma ihtiyaçları ve çabaları anne-babalar isyan gibi gözükebilir.
3. Ergenlikte arkadaşlık ilişkileri, aile ilişkilerinin önüne geçer. Sizden uzaklaşabilir.
4. Ergenlerin kendilerine ait bir dünya kurmaya ve bunu özel tutmaya ihtiyaçları vardır. Gizlilik artabilir.
5. Yaşadıkları yoğun fiziksel ve duygusal değişim onları da şaşırtabilir, çaresiz hissettirebilir. Depresif, melankolik, agresif olabilirler.
6. Bağımsız olmaya ihtiyaç duyarlar.
7. Her şeyi bildiklerini ve kendilerini her türlü tehlikeden koruyabileceklerine inanırlar. Risk almak isterler.
8. Anne-baba olarak onları kayıtsız şartsız sevdiğinizi, yanlışlarıyla, eksiklikleriyle onları kabul ettiğinizi bilmeye ihtiyaç duyarlar.

NOT: Psikoterapi diyalogları, yaşanmış hikâyelerden esinlenilerek, psikoterapi sürecinde kullanılan yöntemlere örnek oluşturmak amacıyla yaratılmıştır. İçeriği psikolojideki bilimsel gelişmelere paralel olmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir.