Biriktirmek ve atamamak bir hastalık mı?

Danışan: Eskileri, kullanmadığım şeyleri atamamak, biriktirmek gibi bir huyum var. Evliliğimizin ilk zamanları bu çok ciddi bir problem değildi ama gün geçtikçe biriktirdiğim şeylerin sayısı, evde kapladığı yer artınca eşimle ciddi problemler yaşamaya başladık. Evi çöp eve dönüştüreceksin diyor. Ben de kendimden hiç mutlu değilim.
Dr. Başak: Neleri biriktiriyorsunuz mesela?
Danışan: İleride lazım olacağını düşündüğüm ne varsa.

BİRÇOK ŞEYİ SAKLIYORUM

Dr. Başak: Bu oldukça geniş bir tanımlama, ileride nelerin lazım olabileceğine nasıl karar veriyorsunuz?
Danışan: İşte en önemli sorun bu zaten. Ne zaman ne lazım olacak kestiremediğim için birçok şeyi saklıyorum.
Dr. Başak: Örnek verir misiniz?
Danışan: Kıyafetler, kremler, makyaj malzemeleri, gazeteler, dergiler, makbuzlar, çantalar, kavanozlar ve bazı ıvır zıvırlar.
Dr. Başak: Kaç yıldır?
Danışan: 15-20 yıldır. Çocukluğumda da saklardım ama annem evde tutmaz, ben yokken atardı. Şimdi de eşim attırmaya çalışıyor ama izin vermiyorum.

EŞİM ÇEKİP GİDECEK DİYE KORKUYORUM

Dr. Başak: 15-20 yıldır sakladıklarınız epey yer kaplıyor olmalı.
Danışan: Zaten eşimle bu nedenle problem yaşıyoruz. Bana karışmasın diye evin bir odasına saklamak istediğim her şeyi doldurdum. Eşim orayı bana verdiği için pek sesini çıkarmıyordu, yani o oda artık bana ait. Ama artık ağzına kadar doldu ve içeri girmek bile zorlaştı. Orada yer kalmadığı için şimdi salona doğru yayılmaya başlayınca eşimle problemler arttı. Bir gün dayanamayıp çekip gidecek diye korkuyorum.

BİR EŞYAMI ATMAYA KALKTIĞIMDA KAYGIM ARTIYOR

Dr. Başak: Biriktirdiklerinizi sakladığınız başka yerler var mı?
Danışan: Evet. Arabamın içi de dolu. Bazı aldıklarımı eve götürmeye utanıyorum. Eşim kızacak diye aldıklarımı gizliyorum. Arabanın bagajı ve arka koltuk torbalarla dolu. Bazı torbaların içinde ne var hatırlamıyorum bile. Arabanın içinde eski magazinler, boş kutular filan da var. Bunların işe yaramayacağını bilmeme rağmen atamıyorum, atmam gerektiğini biliyorum ama yapamıyorum. Kalbim çarpıyor, kaygım artıyor. Bir gün annem ve kız kardeşim bana geldi yardım etmek için. Dolabımı baştan sona gözden geçirdik. Eski ne varsa ayırdılar. En az 10 büyük çöp torbası doldu. Onlara söz verdim, ihtiyacı olanlara yollayacaktım. Odam da biraz rahatlamıştı, eşim de mutlu olmuştu. Ama onlar gider gitmez tüm torbaları odama alıp sakladım. Yapamadım. Ben de böyle olmak istemiyorum ama elimde değil.
Dr. Başak: Anlattıklarınız, obsesif kompulsif bozukluk yelpazesi içinde değerlendirilen “biriktirme bozukluğu”na benziyor. 2014’te 5. baskısı yayınlanan Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nda (DSM-5) “Biriktiricilik Bozukluğu” adı altında bu bozukluğun özellikleri kısaca şöyle tanımlanmış:
◊ Kişi, gerçek değeri ne olursa olsun, sahip olduklarını elden çıkaramaz.
◊ Kişinin yaşadığı bu güçlük, söz konusu nesneleri saklamanın gerekliliği algısından kaynaklanır.
◊ Kişinin sahip olduklarını elden çıkarma güçlüğü, bu nesnelerin birikmesi ile sonuçlanır. Biriken nesneler yaşam alanlarını kaplar, ortalığa yığılır.
◊ Biriken nesneler kişinin yaşam alanlarında bir yığıntıya neden olmamışsa bu diğer kişilerin girişimleriyle sağlanmıştır.
◊ Biriktiricilik, klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte bozulmaya neden olur.
Danışan: Demek ki bu psikolojik bir bozukluk. Eşim ne kadar kızarsa kızsın, eşyaları saklama huyumdan vazgeçemediğimi, bunun elimde olmadığını ona anlatamıyordum. Bunun psikolojik bir problem olduğunu anlatırsam belki artık beni anlar. Çünkü o ne kadar ikna etmeye çalışsa da bunca yıldır bir işe yaramadı. “At bunları” demekle atamıyorum. Demek ki başka bir yöntem denemeliyim. Bu hastalığın tedavisi var mı? Çünkü ben de böyle yaşamak istemiyorum.
Dr. Başak: Eğer çok ileri düzeyde değilse, bazı kişiler karar verdiklerinde bu problemin üstesinden gelebiliyorlar. Bu bozukluk kişinin yaşamını olumsuz etkilemeye başladığında üstesinden gelmek çok daha zor. Ama kaygılanmayın, tedavisi var. Biriktiricilik bozukluğunun tedavisinde, obsesif kompulsif bozukluğun tedavisinde de olduğu gibi, etkili olduğu bilimsel araştırmalarla ispatlanmış tedavi yöntemi Bilişsel Davranışçı Terapi (Cognitive Behavioral Psychotherapy). Siz de, bu konuda eğitim almış bir uzmanla çalıştığınızda biriktirme ve atamama probleminizin üstesinden gelebilirsiniz.

Eve misafir çağıramıyoruz

Dr. Başak: Salon ne durumda?
Danışan: Eve misafir çağıramıyoruz. Eşim görmesin diye önce kutular yapıp yemek masasının altına koyuyordum ama şimdi kutular yemek masasının üstünü de doldurdu. Her gün kendime kutuların içini ayıklayacağıma söz veriyorum ama erteliyorum. Ufacık bir şey bile atamıyorum. Pahalı olduğu için değil, hatta bazı sakladıklarım çalışmıyor bile. Bozuk şemsiyeler, kırık tabaklar, teki olmayan terlikler, bitmiş piller, yazmayan kalemler de var kutuların içinde.

NOT

Psikoterapi diyaloglarında yer alan konular ve kişiler gerçek değildir. Örnek oluşturmak amacıyla kurgulanmış hikayelerdir. Bu diyaloglarda kullanılan bilgiler ise bilimsel esaslara dayanmakla beraber genel bilgilendirme ve tavsiye niteliğindedir.