Newyork Newyork

Doğan ULUÇ

Bul KARAYI, al HAVAYI

ORTADA yangın yok ama New York günlerdir alev alev yanıyor. Meteoroloji 42 dereceye yükselen sıcaklığın New York tarihinde rekor olduğunu bildiriyor.

Kar beyazı çehrenin bronza dönüşmesi için dışarda iki sigara içimi yürümek kafi.

Hell's Angels mahallesinden geçerken araba motoru su kaynatmaya başlayınca ara sokağa çektik. Çevremizde şortlu, mayolu çocuklar itfaiyenin kullandığı musluklardan fışkıran tazyikli su altında serinlemeye çalışıyorlar. Kaldırımda bir zenci karton kutular üstünde bizim ‘‘Bul karoyu, al parayı’’dediğimiz ‘‘Three Card Monte’’ açıyor. Motorun soğumasını beklerken arkadaşım ‘‘Şansımı deneyeceğim’’ diye zencinin karşısına geçti. Doları bastığı kağıt kupa ası çıkınca parası ikiye katlandı. İkinci elde bizimki gene kazanıyor, oyuna devam. Sanki üç kağıt da kupa ası. Hangisine el atsa kırmızı çıkıyor. Yanımızda iki beyaz kız beliriyor. ‘‘Şans kapına dayandı, yüksek oyna’’diye amigoluğa başlayınca arkadaşım elini cüzdanına atıyor. İşin sonunun nereye varacağını tahmin ediyoruz. ‘‘Dur, yapma..’’ dememe kalmadan 50 dolarlık banknotu ortada kağıdı üstüne koyuyor. Kızlardan biri kağıdı tersyüz ediyor. Maça ikilisi. Şaşkınlık mı, kavurucu sıcak mı arkadaşın yüzü kan kırmızısı. Bir 50 doları daha da çıkarıp zencinin maharetli parmaklarında gidip-gelen kağıtlardan biri üstüne yapıştırıyor. Ellilik banknota elveda. Karton kutu başından zorla çekip götürüyorum. Arabayı çalıştırırken iki kızın ortasındaki zenci koşar adım köşeyi dönüyorlar.

EĞLENCE Mİ, HASTALIK MI

Çeşitli talih oyunları ile kumar Amerikan halkının en büyük tutkusu. Ara sokaklarda ‘‘Bul Karo'yu’’ndan başlayıp turistik bölgelerde gazinolara uzanan dev bir sanayi. Amerika'da kumar boy boy. İlkokul öğrencileri kapak altında oyuncak çıkan meşrubat şişelerinde şans ararken yetişkinler önünde seçenek listesi kalabalık. Kiliselerde tombala benzeri ‘‘bingo’’, kentlerde 3 rakamlısından 10'luya kadar lotaryonun her çeşidi, stadyumlarda at-köpek yarışları, poker, Black Jack (21), bakara, rulet masalarında her gün yüzlerce bin insan zenginliğin kapısını aralama peşinde.

Talih oyunları ile kumar genelde yasal Amerika'da. Ülkenin 50 eyaletinden 47'sinde lotarya piyangoları yasal olduğu gibi gazete ilanları, karayollarında billboard'larla teşvik ediliyor. Eyaletlerin lotaryalardan vergi kazancı yılda 35 milyar dolar. Lotarya reklamlarına 500 milyon dolar ödeyen devlet piyangolara kumar değil bir aile eğlencesi gözüyle bakıyor. Oysa rakamları kağıda döktüğümüzde olayın eğlenceden ziyade salgın bir hastalığa benzediği de ortaya çıkıyor.

KUMAR BOŞANDIRIYOR

Geçen yıl Amerika'lıların sinema biletlerine harcadığı para 7 milyar dolar. Kitaplara 26 milyar dolar. Gıda ürünlerine 450 milyar dolar harcarken lotarya, gazino, gemilerde rulet, poker gibi oyunlar dahil tüm kumara yatırdıkları para ise 640 milyar dolar. Kumarla ilgili araştırma yapan bir kongre heyetinin raporuna göre Amerikalılar yatırdıkları 640 milyar doların 550 milyarını kazanıyor. Raporda hastalık düzeyine kumara müptela olanların sayısı 5.5 milyon. Bu rakam eroin-kokain kullananlardan fazla.

Sarmaşık gibi uzayan kumar illeti son zamanlarda İnternet'e de sıçrayarak video pokeri, rulet, Black Jack gibi oyunları evlere da taşıdı. Amerika'lılar dışarı çıkmak istemedikleri zaman kumar tutkusunu evlerinde de sürdürmeye başladılar. Muhafazakar kesimler kumarın boşanmalara sebeb olduğu, aileleri böldüğü, geçim sıkıntı yarattığını ileri sürüp engelleyici yasalar çıkarmaya uğraşıyor. Ama geçen yıl toplam nüfusun yüzde 68'i asgari bir kez kumar oynamış ülkede yasadışı oyunlar da eklendiğinde bir trilyon dolara yaklaşan bu sanayii engellemek mümkün değil. Talih oyunlarına gıdadan çok para harcayan Amerika'lılara kumar yasağı getirmeye kimsenin gücü yetmeyecek.